شما در حال خواندن درس خروجی گرفتن از پروژه‌ی طرح‌ریزی هستید. این درس مربوط به مجموعه طرح‌ریزی است.
اگر اقدامات طرح‌ریزی را به ترتیب درس‌ها انجام داده باشید، در این لحظه مثل نویسنده‌ای هستید که سناریوی داستان را می‌داند، شخصیت‌ها را می‌شناسد و جزئیات قصه را روی تکه‌های کاغذ نوشته اما هنوز نتیجه‌ی کار را ارائه نکرده است. نتیجه‌ی نهایی باید به شکل کتاب چاپی، پی‌دی‌اف، فایل صوتی یا ویدئو درآید. در طرح‌ریزی نیز باید نتایج را به یک خروجی مناسب مثل نقشه‌های دوبعدی، فایل رایانه‌ای، مدل سه‌بعدی، ویدئو و امثالهم تبدیل کنید. البته تهیه‌ی این موارد نیازمند دانش جداگانه‌ای است که ارتباطی با طرح‌ریزی ندارد، اما مفید است به طور کلی با انواع خروجی‌های رایج آشنا شوید.
امکانات نرم‌افزاری برای خروجی گرفتن از طرح‌ریزی
تا چند دهه قبل، خروجی‌هایی برای طرح‌ریزی وجود داشت که امروز منسوخ شده‌اند. مثلاً مهندسان، طرح نواحی مختلف کارخانه را روی کاغذ الگو رسم می‌کردند و آن‌ها را روی یک تخته می‌چسباندند. اما پیشرفت تکنولوژی باعث شده که روش‌های مؤثرتری به وجود بیاید. حتی امروزه نقشه‌های دوبعدی دستی (غیردیجیتال) جایگاه سابق را ندارند، چون با کمک نرمافزارهای CAD یا Computer Aided Design می‌توانیم نقشه‌ها را بسیار ساده‌تر و دقیق‌تر رسم کنیم.. در میان روش‌های غیرالکترونیکی تنها گزینه‌ای که هنوز کارآمد به نظر می‌رسد، تهیه‌ی ماکت‌های سه‌بعدی است که برای نمایش بعضی جزئیات یا کلیّات یک طرح مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فیلم زیر، نمونه‌ای از ماکت‌سازی را مشاهده می‌کنید.
گفتیم که امروزه نرمافزارهای رایانه‌ای، اصلی‌ترین ابزار برای خروجی گرفتن از پروژه‌ها هستند. پس مناسب است که به چند سؤال رایج در مورد نرم‌افزارها پاسخ دهیم. قبل از این کار، توصیه می‌کنیم ویدئوی معرفی یکی از نرمافزارهای کاربردی در طرح‌ریزی به اسم Inventor Factory را مشاهده کنید.
آیا استفاده از نرم‌افزارها به صرفه است؟
گاهی در بعضی کتاب‌ها و مقالات خارجی عنوان می‌شود که: استفاده از نرمافزارهای CAD برای انجام طرح‌های ساده اقتصادی نیست. اما این موضوع ارتباطی با شرایط کشورمان ندارد. نسخه‌ی اورجینال نرم‌افزارهایی مثل اتوکد، اینورتور یا سالیدورک بسیار گران است. اما چون در ایران از آن‌ها حمایت نمی‌شود، با کمترین هزینه می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. البته لزوماً برای هر پروژه‌ی ساده‌ای نیاز به شبیه‌سازی کامپیوتری، مستندسازی و جمع‌آوری اطلاعات نیست. اما عموماً استفاده از این امکانات باعث ساده‌تر و دقیق‌تر انجام شدن کارها می‌شود.
از نرمافزارهای دو بعدی استفاده کنیم یا سه بعدی؟
این سؤال کمی قدیمی شده، چون اکثر نرم‌افزارها از هر دو حالت پشتیبانی می‌کنند و به سادگی می‌توانیم مدل‌های سه‌بعدی را به نقشه‌های دوبعدی تبدیل کنیم. اما سوال را می‌توانیم به طریق کاربردی‌تری طرح کنیم که: تهیه‌ی نقشه‌های دوبعدی بهتر است یا مدل‌های سه‌بعدی؟ خیلی وقت‌ها طرح‌ها را فقط به صورت دوبعدی طراحی می‌کنند چون تصمیمی برای رندر (Render) کردن یا تهیه‌ی تصاویر و فیلم‌های نمایشی ندارند. اما تهیه‌ی مدل‌های سه‌بعدی کمک می‌کند که خروجی‌های متنوع‌تری ایجاد کنیم. گفتنی است که تهیه‌ی نقشه‌ی دو بعدی از فایل سه‌بعدی نیز کار آسانی است.
چگونه جزئیات لی‌اوت را نشان می‌دهیم؟
نقشه‌های دوبعدی طرح‌ریزی تفاوتی با سایر نقشه‌های صنعتی ندارد. بنابراین اصولاً به همان روشی که مشخصات قطعات مهندسی را با نقشه نشان می‌دهیم، جزئیات لی‌اوت را هم می‌توانیم نمایش دهیم. با این تفاوت که معمولاً در نقشه‌‌کشی صنعتی، جزئیات را در دو یا سه نمای مختلف می‌دهیم، اما برای نمایش لی‌اوت بیشتر از نمای بالا استفاده می‌کنیم. مثلاً اگر قصد نمایش یک میز را داشته باشیم، در طرح‌ریزی اغلب از نمایی استفاده می‌کنیم که در تصویر با پیکان آبی مشخص شده است. رسم خطوط پنهان (خط‌چین‌ها) الزامی نیست، مگر برای درک جزئیات مهم باشد.
آیا باید همه‌ی جزئیات را خودمان طراحی کنیم؟
در نرمافزارهای طراحی کارخانه، خیلی از المان‌ها قبلاً طراحی شده‌اند و به سادگی می‌توانیم دیوارها، پنجره‌ها، درب‌ها، پارتیشن‌ها، لیفتراک‌ها و سایر المان‌ها را با کلیک کردن به طرح اضافه کنیم. مثلاً در تصویر زیر المان‌های مختلفی مثل: صندلی، رک‌های انبار، پالت، نوارنقاله، راه‌پله و اپراتور را از کتابخانه‌ی نرم‌افزار اینورتور فراخوانی کرده‌ایم.
آیا برای طراحی دپارتمان‌ها هم الگوهای آماده وجود دارد؟
در کتابخانه‌ی بعضی از نرم‌افزارها، طرح‌های آماده‌ای برای دپارتمان‌هایی مثل ارسال و تحویل یا دفاتر اداری وجود دارد که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم.
آیا می‌توان یک طرح مشترک داشت که هر شخص فقط به بخش‌هایی از آن دسترسی داشته باشد؟
طرح کارخانه معمولاً در اختیار گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرد و هر گروه فقط به بخشی از اطلاعات نیاز دارد. مثلاً برای دیوارکشی به نقشه‌های دیوارها، برای نصب تابلوی برق به نقشه‌ی تأسیسات الکترونیکی، برای نصب تجهیزات به نقشه‌ی جانمایی، و برای تحلیل سیستم انتقال مواد به نقشه‌ی مسیرهای جریان نیاز است. اما اگر تمام این جزئیات در طرح گنجانده شوند، بسیار شلوغ می‌شود و نمی‌توان روی جزئیات مورد نیاز تمرکز کرد. از طرفی اگر قرار باشد که طرح‌های جداگانه‌ای برای بنا، برق‌کار و نصاب تجهیرات آماده شود بسیار زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
جهت حل این مسأله، در نرم‌افزارها از ابزاری به نام لایه یا Layer استفاده می‌شود، طوری که می‌توانیم اجزای مشابه و مرتبط را در لایه‌های مشترک قرار دهیم. یکی از گزینه‌های دیگر، امکان مخفی یا آشکار کردن لایه‌های مختلف است. بنابراین می‌توانیم همه‌ی جزئیات را در یک طرح وارد کنیم، اما متناسب با کارکرد مورد نظرمان، بعضی لایه‌ها را حذف کنیم تا فقط اطلاعات مورد نیاز نمایش داده شود. ویدئوی زیر راجع به مدیریت لایه‌ها در نرم‌افزار AutoCAD است و با دیدن آن می‌توانید تجسم بهتری از توضیحات‌مان داشته باشید.
آیا باید فاصله‌ها و اندازه‌ها را درج کنیم؟
ابعاد و اندازه‌ها برای تجسم فضای کارخانه ضروری هستند. اما می‌توانیم برای آن‌ها لایه‌های جداگانه تعریف کنیم تا مواقعی که به آن‌ها نیاز نداریم در معرض دید نباشند.
آیا می‌توانیم در فضای طرح سه‌بعدی کارخانه حرکت کنیم؟
اکثر نرمافزارهای CAD این قابلیت را فراهم کرده‌اند که در فضای مدل‌سازی حرکت کنیم و جزئیات مختلف را ببینیم. نمونه‌ای از این امکان را بالاتر در ویدئوی معرفی نرم‌افزار Inventor Factory مشاهده کردید. همچنین بعضی نرم‌افزارها از تکنولوژی واقعیت مجازی پشتیبانی می‌کنند و می‌توانیم با تجهیزات AVR تجربه‌ی واقعی حضور در کارخانه را تجربه کنیم.
چگونه جریان مواد را در طرح نشان دهیم؟
جریان مواد می‌تواند در قالب ویدئویی از حرکت مواد نشان داده شود. برای تحلیل دقیق‌تر می‌توانیم مسیر حرکت گروه‌های مختلف مواد را با رنگ‌های خاص نشان دهیم و پهنای خطوط را متناسب با شدت جریان رسم کنیم. در زیر ویدئویی از شرکت BOSCH را مشاهده می‌کنید که جابه‌جایی مواد را نشان می‌دهد.
در ادامه یک نقشه‌ی دو بعدی از جریان مواد را مشاهده می‌کنید که هر گروه از مواد با رنگ متفاوتی نشان داده و ضخامت خطوط بیانگر شدت جریان است.
انواع خروجی در فازهای مختلف طرح‌ریزی
اگر ابتدا بخشی از فعالیت‌های فاز دوم SLP را انجام داده و سپس بر مبنای نتایج، مکان کارخانه را مطابق فاز اول SLP تعیین کرده باشیم، خروجی کارمان می‌تواند یک طرح اولیه به نام طرح جانمایی (Plot Plan) یا طرح سایت (Site Plan) باشد. در این طرح شکل کلّی زمین و موقعیت قرارگیری: ساختمان‌ها، سوله‌ها، انشعابات آب و برق و گاز و نحوه‌ی توسعه‌ی کارخانه در آینده نشان داده می‌شود.
پس از تعیین مکان کارخانه و کامل کردن اقدامات‌مان در فاز دوم، موقعیت دپارتمان‌ها دقیقاً مشخص می‌شود و با اضافه کردن آن‌ها به طرح اولیه می‌توانیم به طرح کامل‌تری برسیم که طرح کلّی یا شمای کلی کارخانه نامیده می‌شود.
بعد از تعیین جزئیات در فاز سوم طرح‌ریزی، تکلیف جزئیات دیگر مثل: ساختمان‌ها، دپارتمان‌ها، نقاط ورود و خروج،دیوارها، راهروها، ماشین‌آلات، ماشین‌های اداری، پارتیشن‌ها، تجهیرات انتقال مواد، لوله‌ها، سیم‌ها و منابع آب و برق مشخص می‌کنیم. با اضافه کردن این جزئیات، طرح اصلی یا طرح مادر (Master Plan) به دست می‌آید.
بدین ترتیب، معمولاً کارمان با تهیه‌ی طرح سایت شروع می‌شود و به تدریج با کامل کردن آن در فازهای دوم و سوم، طرح اصلی را ایجاد می‌کنیم. در نتیجه کافی است مراحل تهیه‌ی طرح اولیه را بدانیم، سپس با تکمیل جزئیاتش می‌توانیم طرح‌های دیگر را تهیه کنیم. معمولاً برای تهیه‌ی طرح سایت، اقدامات زیر را انجام می‌دهیم:
خطوط مرزی زمین را رسم می‌کنیم.
جاده‌های اصلی اطراف کارخانه و مسیر ورود را رسم می‌کنیم.
منابع آب و برق و گاز و تلفن را نشان می‌دهیم.
محل قرارگیری ساختمان‌ها و سوله‌ها را نشان می‌دهیم.
قسمت‌های تحویل و ارسال را مشخص می‌کنیم.
قسمت‌های تحویل و ارسال را به جاده‌های اصلی وصل می‌کنیم.
محل قرارگیری ورودی پرسنل و مراجعه‌کنندگان را مشخص می‌کنیم.
محل قرارگیری پارکینگ‌ها را مشخص می‌کنیم.
شکل توسعه‌ی احتمالی کارخانه را نشان می‌دهیم.
طبیعتاً این طرح می‌تواند دوبعدی باشد یا با خروجی‌های دیگری که گفتیم ارائه شود. در ادامه نمونه‌هایی از نقشه‌های دوبعدی آن را مشاهده می‌کنید:
تصویر زیر یک خروجی سه‌بعدی از سایت کارخانه است.
همچنین در ویدئوی زیر، طرح سایت یک کارخانه به تصویر کشیده شده است.
با اضافه کردن دپارتمان‌ها به طرح قبلی، خروجی فاز دوم طرح‌ریزی به دست می‌آید که می‌تواند شبیه تصاویر زیر باشد.
نهایتاً با اضافه کردن جزئیات به دست آمده از فاز سوم SLP می‌توانیم به طرح جامع‌تر و کامل‌تری دست پیدا کنیم. ناگفته نماند خیلی از جزئیات طرح مادر توسط مهندسان عمران، برق و تاسیسات اضافه می‌شوند و ارتباطی با طرح‌ریزی ندارند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.