شما در حال خواندن ارزیابی طرح‌ها با روش امتیازدهی وزن‌دار هستید. این درس مربوط به مجموعه طرح‌ریزی است.

روش امتیاز وزنی برای مقایسه‌ی طرح‌ها

یکی از رویکردهای رایج و کاربردی در حل مسأله این است که مسأله‌ی پیچیده را به مسائل کوچک‌تر و ساده‌تر تبدیل کنیم، راهکار مسائل کوچک‌تر را یافته و از کنار هم قرار دادن آن‌ها به مسأله‌ی اصلی پاسخ دهیم. روش ارزیابی وزن‌دار (Weighted Factor Rating) مطابق همین رویکرد است. یعنی برای مقایسه‌ی طرح‌ها، آن‌ها را از لحاظ پارامترهای مختلف به صورت جداگانه مقایسه می‌کنیم، سپس نتایج را کنار هم می‌گذاریم تا مشخص شود کدام طرح مناسب‌تر است. به صورت کلی برای استفاده از این روش باید اقدامات زیر را انجام دهیم:

۱- تعیین طرح‌هایی که می‌خواهیم مقایسه کنیم.

۲- تعیین پارامترهای مهمی که می‌خواهیم برای ارزیابی طرح‌ها لحاظ کنیم.

۳- تعیین میزان اهمیت یا وزن هر کدام از پارامترهایی که در مرحله‌ی دوم انتخاب کردیم.

۴- امتیاز دادن به هر طرح بر اساس پارامترهایی که انتخاب کردیم.

مراحل استفاده از روش امتیازدهی وزنی

برای استفاده از روش امتیازدهی وزنی در تعیین مکان کارخانه باید اقدامات زیر را به ترتیب انجام دهیم.

گام اول. تعیین طرح‌هایی که باید ارزیابی شوند

برای حل مسائلی مثل طرح‌ریزی که جواب مشخصی ندارند و هیچ راهکاری در موردشان ایده‌آل نیست، فرایند عمومی این است که چند راهکار مختلف را شناسایی کرده، سپس با ارزیابی و مقایسه‌ی آن‌ها به بهترین راهکار برسیم. پس برای طرح‌ریزی اصولاً نباید فقط یک طرح داشته باشیم و همان را پیاده‌سازی کنیم؛ بلکه چند طرح مختلف را پیشنهاد می‌دهیم. برای مقایسه‌ی این طرح‌ها، روش‌های متفاوتی وجود دارد که معمولاً باید مجموعه‌ای از آن‌ها را به کار بگیریم. در این میان روش ارزیابی وزن‌دار کمک می‌کند که طرح‌ها را از نظر چند پارامتر مقایسه کنیم و به آن‌ها امتیاز دهیم. بنابراین باید از ابتدا بدانیم که کدام طرح‌ها قرار است با کمک این روش ارزیابی شوند.

گام دوم. تعیین معیارهای مهم

در گام دوم، باید مشخص کنیم که قرار است از چه معیارهایی برای مقایسه‌ی طرح‌ها استفاده کنیم. برای استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار، محدودیتی برای انتخاب پارامترهای ارزیابی نداریم و حتی می‌توانیم پارامترهای کمّی مثل هزینه‌ی سرمایه‌گذاری طرح را در کنار معیارهای کیفی مثل ایمنی و انعطاف‌پذیری بررسی کنیم. معمولاً وقتی از این روش استفاده می‌کنیم که قبلاً بعضی پارامترها را با کمک روش‌های دیگر بررسی کرده‌ایم و حالا می‌خواهیم با کنار هم قرار دادن آن‌ها به جمع‌بندی برسیم.

گام سوم. تعیین میزان اهمیت معیارها

در این مرحله باید مشخص کنیم که اهمیت هر کدام از پارامترهای تعیین شده در گام دوم به نسبت پارامترهای دیگر چقدر است. مثلاً می‌توانیم ضریب منظم بودن طرح را “۱” و ایمن بودن آن را “۴” تعیین کنیم. یعنی اگر امتیاز یک طرح از حیث ایمنی برابر ۵۰ و امتیاز طرحی از حیث نظم ۱۰۰ باشد، نهایتاً طرح اول مناسب‌تر تشخیص داده می‌شود.

گام چهارم. امتیازدهی به طرح‌ها بر اساس معیارها

در این بخش باید مشخص کنیم که هر طرح در ازای هر پارامتر چه امتیازی می‌گیرد. با توجه به این که معمولاً امتیازدهی بر اساس نظرات شخصی و سلایق طراحان تعیین می‌شوند، مناسب‌تر است که این کار به صورت گروهی انجام شود. گاهی فرم‌های ارزیابی در اختیار متخصصان و تصمیم‌گیرندگان مختلف قرار می‌گیرد، هر کدام امتیاز می‌دهند، از امتیارات‌شان میانگین می‌گیرند و آن را به عنوان نتیجه در جدول درج می‌کنند. در تصویر زیر، سه طرح مختلف را مقایسه کرده‌ایم. بهترین گزینه طرح شماره‌ی سه با ۴۰۰ امتیاز است و بعد از آن طرح‌های دو و یک با ۳۹۳ و ۳۷۳ امتیاز در اولویت‌های دوم و سوم هستند.

نکته‌ی اول:

هم‌پوشانی پارامترها

یکی از اتفاقات تأثیرگذار در دقت ارزیابی، هم‌پوشانی پارامترها است، مثلاً معیارهای «هزینه‌های حمل‌ونقل» و «هزینه‌های مصرف انرژی» هم‌پوشانی دارند، چرا که “هزینه‌ی انرژی تجهیزات حمل‌ونقل” در آن‌ها مشترک است. بنابراین اگر در یک طرح مقدارش زیاد باشد، هم‌زمان روی دو پارامتر مختلف تأثیر می‌گذارد و از نمره‌ی نهایی بیش از حد کم می‌شود. برای پیشگیری از این اتفاق باید هم‌پوشانی‌ها را شناسایی کنیم و آن‌ها را در تعیین وزن هر پارامتر در نظر بگیریم.

نکته دوم:

بررسی جزئی‌تر بعضی معیارها

بعضی معیارها را می‌توانیم به اجزای کوچک‌تری تقسیم کنیم، بدین منظور می‌توانیم از راه‌های زیر استفاده کنیم.

۱- می‌توانیم به جای پارامتر مورد نظر (مثلاً ایمنی با وزن ۴)، معیارهای کوچک‌تری که روی آن اثر می‌گذارند را در جدول وارد کنیم (مثل ایمنی ماشین‌آلات و وجود راهروهای اضطراری). مجموع وزن این معیارهای باید با وزن معیار اصلی مساوی شود.

۲- می‌توانیم چنین پارامترهایی را در جدولی جداگانه بررسی کنیم و نهایتاً امتیازشان را به جدول اصلی منتقل می‌کنیم،. مثلاً می‌توانیم معیاری با عنوان اثربخشی راهروها داشته باشیم و امتیاز آن را مطابق جدول زیر به دست آوریم. سپس نتیجه را به جدول اصلی انتقال دهیم.

شما درس 6 از مجموعه طرح‌ریزی را مطالعه کردید. درس‌های این مجموعه به ترتیب عبارتند از:
درس 1- مفهوم و اهمیت طرح ریزی واحدهای صنعتی

فاز اول: تعیین موقعیت مکانی واحد صنعتی

قدم اول- انتخاب چند گزینه برای مکان واحد صنعتی

درس 2- معیارهایی برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 3- مکان‌یابی با روش مرکز ثقل

قدم دوم- انتخاب بهترین گزینه

درس 4- روش نقطه‌ سربه‌سر برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 5- روش امتیازدهی وزنی برای انتخاب مکان واحد صنعتی

فاز دوم: طرح‌ریزی کلیات

قدم اول- تعیین بخش‌ها و نواحی کلی واحد صنعتی

درس 6- استقرار محصولی
درس 7- استقرار فرایندی
درس 8- استقرار ثابت
درس 9- استقرار بر اساس تکنولوژی گروهی (GT)
درس 10- تعیین استقرار با منحنی محصول-مقدار و منحنی هزینه-مقدار
درس 11- معیارهایی برای بخش‌بندی واحد صنعتی

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی بخش‌ها

درس 12- جریان مواد چیست و چه اهمیتی دارد؟
درس 13- نمودار فرایند عملیات (OPC)
درس 14- نمودار فرایند جریان (FPC)
درس 15- نمودار فرایند چند محصولی (MPPC)
درس 16- ماتریس از-به (From-To)
درس 17- چیدمان نقاط ورود و خروج
درس 18- الگوهای جریان مواد
درس 19- شدت جریان مواد
درس 20- نمایش شدت جریان مواد
درس 21- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان
درس 22- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان و سایر عوامل
درس 23- نمایش وابستگی با دیاگرام ارتباط

قدم سوم- تخمین فضای مورد نیاز

درس 24- روش‌های تخمین فضا
درس 25- ترسیم دیاگرام ارتباط فضا و دیاگرام بلوکی

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

فاز سوم: طرح‌ریزی جزئیات

قدم اول- تعیین جزئیات

در مورد ماشین‌آلات
درس 26- معیارهای عمومی برای انتخاب ماشین‌آلات
درس 27- محاسبه تعداد ماشین‌آلات مورد نیاز
درس 28- آشنایی با خط تولید و بالانس آن
در مورد انتقال مواد
درس 29- مفهوم و اهمیت Material Handling
درس 30- مواد، حرکات و روش‌ها در انتقال مواد
درس 31- اصول انتقال مواد
درس 32- گروه‌بندی مواد برای طراحی سیستم انتقال
درس 33- طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد
درس 34- انواع بار واحد و تجهیزات واحدسازی
درس 35- تراکها و وسایل نقلیه صنعتی
در مورد سایر المان‌ها
درس 36- واحدهای ارسال و دریافت
درس 37- انبارها
درس 38- راهروها
درس 39- فضاهای اداری
درس 40- ایستگاه‌های کاری

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی المان‌ها

قدم سوم- محاسبه دقیق‌تر فضاهای مورد نیاز

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

درس 41- تبدیل نتایج اولیه به طرح‌های کاربردی
درس 42- خروجی گرفتن از پروژه طرح‌ریزی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

درس 43- ارزیابی طرح‌ها بر اساس جابه‌جایی مواد
درس 44- ارزیابی طرح‌ها بر اساس هزینه
درس 45- ارزیابی طرح‌ها با روش امتیازدهی وزن‌دار
درس 46- شاخص‌های پرکاربرد در ارزیابی طرح‌ها
0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *