شما در حال خواندن درس نمودار فرایند جریان (FPC) از مجموعه‌ی جریان مواد هستید که بخشی از دوره‌ی طرح‌ریزی کارخانه محسوب می‌شود.
نمودار جریان مواد یا Flow Process Chart یا FPC همان نمودار جریان عملیات (OPC) است با این تفاوت که علاوه بر عملیات و بازرسی‌ها، جزئیات بیشتری شامل جابجایی‌ها، تأخیرها، انتقال مواد و انبار شدن‌ها هم نشان می‌دهد، لذا هر چیزی که در راهنمای OPC گفتیم، مثل علائم و جریان‌های آلترناتیو و نمایش شدت جریان و زمان و مسافت و انواع ورودی‌ها، این‌جا هم کارایی خواهد داشت و از تکرارشان پرهیز می‌کنیم.
تفاوت دیگر FPC آن است که علاوه بر مواد سازنده‌ی محصولات، می‌تواند برای نمایش جریان ماشین‌آلات و افراد هم به کار گرفته شود که نمونه‌ای از آن را در همین درس می‌بینید.
همچنین گاهی FPC به صورت یک جدول تک ستونه نوشته می‌شود که یکی از مستندات مهم طراحی کارخانه است و در بخش پایانی با آن آشنا می‌شوید.
جزئیات و علائم در FPC
از درس قبل با علائم مربوط به عملیات (Operation) و بازرسی (Inspection) و انبار (Storage) و ترکیب عملیات و بازرسی آشنا شدید و علائم دیگری که برای FPC کارایی دارند عبارتند از حمل‌ونقل (Transportation)، انتقال (Handling) و تأخیر (Delay) که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
تأخیر (Delay) به معنای انتظار مواد برای ورود به مرحله‌ی بعدی است، مثل زمانی که برای کوئینچ شدن قطعات داغ یا خنک شدن قطعات ریخته‌گری صرف می‌شود.
حمل‌ونقل (Transportation) به معنای جابه‌جایی مواد از بخشی به بخش دیگر است، مثل وقتی که قطعه از واحد ریخته‌گری به ماشین‌کاری می‌رود.
انتقال (Handling) علامتی است که بعضی طراحان و منابع از آن استفاده نمی‌کنند (در بعضی از استانداردها تعریف نشده است) و همان علامت Transportation را به جای آن استفاده می‌کنند. جابجایی‌های که توسط تجهیزات انتقال مثل نوارنقاله‌ها و قرقره‌ها و بازوهای روباتیک در یک دپارتمان انجام می‌شود یا جابجایی‌های که برای تنظیم موقعیت مواد یا نصب‌شان روی ماشین‌آلات است توسط این علامت نشان داده می‌شود اما علامت حمل‌ونقل برای جابه‌جایی مواد از دپارتمانی به دپارتمان دیگر است.
چند مثال از نمودار FPC
در کتاب Plant Layout and Material Handling از آقای پمبرتون، دو مثال از نمودار جریان مواد وجود دارد که یکی از آن‌ها جریان مواد سازنده‌ی قهوه را نشان می‌دهد و دیگری جریان کارکنان (نوع دیگری از ماده) برای تهیه‌ی قهوه. با توجه به سادگی این مثال‌ها و تفاوت‌های جزئی که با استاندارد ASME دارند، مرور آن‌ها کمک می‌کند که با شیوه‌های دیگر رسم OPC و FPC آشنا شوید.
نمودار زیر مراحل آماده‌سازی قهوه را با کمک یک نمودار جریان فرایند نشان می‌دهد:
در تصویر زیر فرایند جریان بر اساس فردی که قهوه را آماده می‌کند تنظیم شده است؛ در این حالت هیچ ماده‌ای به فرایند اضافه نمی‌شود.
مثال بعدی را از مستندات استاندارد ASME انتخاب کردیم که جریان مواد در قالب‌ریزی با ماسه را نشان می‌دهد و تفاوت‌های آن با نمودار قبلی (که از منبع دیگری بود) به وضوح مشخص است:
جدول فرایند جریان یک ستونه
گاهی فقط یک شخص یا یک قطعه یا یک ماشین را بررسی می‌کنیم و نمودارمان یک ستون دارد، مثل نموداری که برای جریان فرایند فردی در تهیه‌ی قهوه رسم کردیم؛ در این حالت نیازی به خط‌های افقی و عمودی نداریم و می‌توانیم نمودار را در جدولی شبیه زیر پیاده‌سازی کنیم.
این نمودار معمولاً به‌صورت چاپی است و علائم از قبل در آن درج می‌شود، پس طراح می‌تواند علامت مورد نظرش را روی کاغذ پررنگ کند، سپس توضیحات آن را در ستون Description بنویسد. همچنین گاهی از علائم استفاده نمی‌شود و فقط نام فعالیت (مثلاً Operation یا Storage) را در ستون مربوطه می‌نویسند.
ستون Charted Unit برای تعیین حالت ماده است که در درس OPC توضیح دادیم و به جای استفاده از خطوط موازی، حالت ماده را در این ستون می‌نویسیم. ستون‌هایDistance و Time هم اطلاعات مربوط به مسافت میان فعالیت‌ها و زمان مجاز را نشان می‌دهند.
ضمناً می‌توانستیم ستون‌هایی برای تعداد دفعات جابجایی، وزن مواد، دپارتمان یا نفرات انجام دهنده‌ی کار، هزینه و … هم در نظر بگیریم.
در زیر ستون علائم، بخشی اضافه شده است که نشان می‌دهد مجموعاً هر فعالیت چند بار انجام می‌شود و مجموع زمان و مسافت پیمایش مواد هم در زیر ستون‌های مربوطه درج می‌شود.
جدولی که مشاهده کردید می‌تواند در فرمت‌های متفاوتی باشد، مثلاً در زیر جدول دیگری می‌بینید که برای محاسبه‌ی مجموع زمان هر فعالیت طراحی شده است.
در ادامه مثال کاملی از ASME را می‌بینید که در آن از شماره‌گذاری و خطوط کمکی برای نمایش توالی کارها استفاده شده است.
درسی که خواندید از مجموعه‌ی جریان مواد بود؛ این مجموعه بخشی از دوره‌ی طرح‌ریزی کارخانه است.
درسی که در این برگه مطالعه کردید: نمودار فرایند جریان یا FPC
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.