دوره‌ی طرح‌ریزی ویکی‌تولید شامل سه فاز اصلی است و هم‌اکنون در فاز دوم (طرح‌بندی جزئیات) هستید.
اگر نمی‌دانید منظورمان از فازهای طرح‌ریزی چیست یا به توضیحات بیشتری نیاز دارید یا می‌‌خواهید به فازهای دیگر دسترسی داشته باشید روی لینک زیر کلیک کنید:
فاز دوم: طرح‌بندی جزئیات کارخانه
پیش نیاز فاز دوم چیست؟
زمانی فاز دوم طرح‌ریزی را شروع می‌کنیم که در مورد فاز اول به جمع‌بندی رسیده باشیم و نواحی کلی تعیین شده باشد، چون تا زمانی که بخش‌های اصلی را نشناسیم نمی‌توانیم در مورد جزئیات‌شان تصمیم‌گیری کنیم.
در فاز دوم چه کار می‌کنیم؟
در فاز اول، چیدمان نواحی و بخش‌های کلّی کارخانه را تعیین کردیم و در فازم دوم با روشی کاملاً مشابه در مورد اجزا و چیدمان این بخش‌ها تصمیم می‌گیریم، مثلاً اگر در فاز اول به این نتیجه رسیدیم که یکی از دپارتمان‌های اصلی “واحد تراش‌کاری” باشد، حالا در فاز دوم تعیین می‌کنیم که چه ماشین‌آلات و تجهیزات و اجزای دیگری در آن قرار بگیرد و با همان روش‌های فاز اول در مورد وابستگی و چیدمان آن‌ها برنامه‌ریزی می‌کنیم؛ در نتیجه اقداماتی که در فاز دوم انجام میشود همان اقدامات فاز اول است با این تفاوت که مقیاس “بخش‌ها” عوض میشود و این‌بار روی اجزای کوچک‌تر تمرکز می‌کنیم و به عبارتی همان مراحل فاز اول برای هر کدام از بخش‌های اصلی واحد تولیدی تکرار میشود.
مطابق آن‌چه گفته شد، اقدامات فاز دوم شبیه فاز اول و به ترتیب زیر است:
قدم اول: تعیین اجزای تشکیل‌دهنده‌ی هر کدام از بخش‌های کلّی (انتخاب شده در فاز اول)
قدم دوم: تعیین آرایش و چیدمان اجزای تشکیل‌دهنده‌ی هر بخش
قدم سوم: بررسی دقیق فضای هر بخش
قدم چهارم: ملاحظاتی برای تنظیم طرح‌های کاربردی
قدم پنجم: تهیه‌ی طرح‌های مختلف و انتخاب طرح نهایی
قدم اول. تعیین اجزای کوچک‌تر هر کدام از نواحی
اولین قدم در فاز اول، تعیین بخش‌های اصلی کارخانه بود و حالا در فاز دوم با الگویی مشابه باید اجزای مورد نیاز هر کدام از بخش‌های تعیین شده در فاز اول را تعیین کنیم که لازمه‌ی آن شناخت هر بخش و شرح وظایف و ضروریات آن است، مثلاً زمانی می‌توانیم طرح‌ریزی یک انبار را انجام دهیم که از سیاست‌های کنترل موجودی کارخانه مطلع باشیم و اجزایی مثل قفسه‌ها و رک‌ها و درآورها و ریچتراک‌ها و استاکرها را بشناسیم یا برای واحدهای اداری باید تعداد نفرات و چارت سازمانی و ابزار کارشان تا حدی مشخص باشد یا برای واحدهای ارسال و تحویل باید نوع وسایل نقلیه و شرایط مبادلات را بدانیم.
منطقی نیست که از یک طراح کارخانه انتظار داشته باشیم که تمام بخش‌ها و تجهیزات را بشناسد و به همین علت تصمیم‌های فاز دوم اغلب با همراهی و مشاوره‌ی کارشناسان و مدیران دیگر اتخاذ میشود، با این حال برای طرح‌ریزی کاربردی و ایجاد هماهنگی میان اجزا ناگزیریم تا حدی با اجزای پرکاربرد کارخانجات آشنا باشیم و به همین منظور مجموعه‌ای را آماده کردیم که به شما در شناخت بعضی از بخش‌های مهم و ضروریات‌شان کمک می‌کند.
در قدم اول به جز آشنایی دقیق‌تر با اجزای کارخانه به آموزش دیگری نیاز نداریم و به همان روش فاز اول، می‌توانیم فهرستی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی بخش‌ها را آماده کنیم.
در این مجموعه با بخشی از مهم‌ترین اجزای کارخانه شامل موارد زیر آشنا می‌شوید:
۱- بخش‌های اداری
۲- ماشین‌آلات (آشنایی با ماشین‌های عمومی، معیارهای انتخاب، پیش‌بینی تعداد مورد نیاز)
۳- خطوط تولید
۴- ایستگاههای کاری
۵- انبارها
۶- واحدهای ارسال و تحویل
۷- راهروها
قدم دوم. تعیین وابستگی و چیدمان اجزای هر بخش
در این مرحله از فاز دوم می‌توانیم مشابه فاز اول برای تعیین چیدمان، ابتدا وابستگی اجزای هر بخش را بر اساس جریان مواد یا سایر عوامل بسنجیم و سپس با همان ابزارها و روش‌هایی که یاد گرفتیم (دیاگرام جریان یا نمودار ارتباط) در مورد نحوه‌ی قرارگیری آن‌ها در کنار هم تصمیم بگیربم، لذا در این مرحله برای استفاده از روش‌های توصیفی نیازی به مطالب جدید نداریم و اگر به هر علتی فاز اول را مطالعه نکردید می‌توانید از باکس زیر به ابزارها و روش‌های سنجش وابستگی دسترسی داشته باشید.
در این مجموعه ابتدا در قالب ده درس با مفاهیم و ابزارهای جریان مواد آشنا می‌شوید و سپس با کمک دو درس مستقل از دانسته‌های خود برای تعیین ارتباط میان بخش‌ها استفاده می‌کنید.
گاهی مبانی و محاسبات دقیق‌تری برای چیدمان ماشین‌آلات وجود دارد که باعث میشود به روش‌های توصیفی اکتفا نکنیم یا حتی آن‌ها را کنار بگذاریم، مثلاً در استقرار محصولی باید خط تولید بالانس شود که روی چیدمان ماشین‌آلات تأثیر می‌گذارد و در این حالت روش‌های توصیفی می‌توانند یک منبع کمکی باشند یا برای ترکیب اجزای دیگر (مثلا تجهیزات کمکی تولید یا اتاق ابزار) با خط تولید به کار گرفته شوند.
ساختارهای ریاضی زیادی برای جایابی تسهیلات معرفی شده است که در SLP بررسی نمی‌شوند اما در خصوص ماشین‌آلات یا توالی ایستگاههای خط تولید لازم است که با بعضی راهکارها و روش‌های پایه آشنا شویم تا در پروژه‌های پیچیده، حتی اگر خودمان محاسبات را انجام نمی‌دهیم، اصول اولیه را بدانیم و خواسته‌های دقیق‌تری از تحلیل‌گران داشته باشیم؛ ضمن این‌که وقتی آشنایی کلی با مسائل ریاضی طرح‌ریزی داشته باشیم می‌توانیم با کمی تلاش بیشتر بخشی از نیازهایمان را با مراجعه به مقالات و منابع برطرف کنیم.
در درس‌های ماشین‌آلات و خط تولید (مجموعه‌ی آشنایی با اجزای کارخانه) می‌توانید به نمونه‌ای از این بررسی‌ها دسترسی داشته باشید و تلاش کردیم تا مطالب به ساده‌ترین شکل ارائه شود و با حداقل معلومات ریاضی به نتیجه برسید، همچنین مطالعه‌ی راهنمای بالانس خط تولید را در ادامه‌ی همین بخش به‌صورت اختصاصی پیشنهاد کردیم چون به چیدمان ماشین‌آلات وابسته (خط تولید) کمک می‌کند و در قلمرو قدم دوم است.
در این درس با موارد زیر آشنا می‌شوید:
- انواع خط تولید
- مفاهیم مهم در بحث بالانس خط تولید
- روش Longest Candidate Rule برای بالانس خط تولید
- روش Kilbridge and Weter برای بالانس خط تولید
- روش Ranked Positional Weights برای بالانس خط تولید
قدم سوم: تعیین فضای دقیق هر بخش
در فاز اول تمام نواحی کلی کارخانه را در مقیاسی از اندازه‌ی واقعی‌شان و در قالب دیاگرام ارتباط فضا به تصویر کشیدیم و حالا در فاز دوم باید همین کار را برای نواحی داخل هر بخش انجام دهیم؛ مثلاً اگر انبارمان شامل دو قفسه و یک رک و یک دفتر اداری کوچک است، فضای مربوط به هر کدام و موقعیت قرارگیری‌شان را به شکل دیاگرام ارتباط فضا رسم می‌کنیم.
در فاز دوم برای تعیین فضاهای مربوط به اجزای کوچک‌تر و ترسیم دیاگرام ارتباط‌شان به درس جداگانه نیاز نداریم و همان درس‌های روش‌های تعیین فضا و ترسیم دیاگرام ارتباط فضا و دیاگرام بلوکی کفایت می‌کند.
یادآوری می‌کنیم که فضای بخش‌ها در فاز اول تعیین شده است و از آن‌جایی که قرارمان قطعی شدن نتایج فاز اول پیش از شروع فاز دوم بود باید تا حد امکان به همان فضاها پایبند باشیم اما در عمل گاهی در فاز دوم متوجه جزئیاتی می‌شویم که در فاز اول توجه نکردیم یا شاید چیدمان اجزا (قدم دوم) با فضا هماهنگ نباشد و حالا با بررسی مجدد و دقیق‌تر فضای هر بخش می‌توانیم چنین مواردی را شناسایی کنیم و با حذف یا عوض کردن بعضی جزئیات (نتایج قدم اول) یا اصلاح چیدمان (نتایج قدم دوم) یا اصلاح فضای دپارتمان‌ها (نتایج فاز اول) مساله‌ی ناهماهنگی را برطرف کنیم.
قدم چهارم: تبدیل اقدامات طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی
همان‌طور که در فاز اول گفتیم، نتایج مراحل اول تا سوم بسیار ایده‌آل هستند و برای تبدیل آن‌ها به یک طرح قابل اجرا لازم است ملاحظاتی در نظر گرفته شود؛ این مساله در فاز دوم کمرنگ‌تر است چون علی‌الحساب بسیاری از نکات کاربردی در قدم چهارم از فاز اول اعمال شده‌اند و حالا نتایج‌شان در اقدامات فاز دوم دیده میشود با این حال بررسی مجدد این ملاحظات می‌تواند احتمال بروز خطا را کاهش دهد.
برای مشاهده‌ی درس ملاحظاتی برای تنظیم طرح‌های کاربردی کلیک کنید.
قدم پنجم. تهیه‌ی طرح‌های مختلف و انتخاب طرح نهایی
در فاز اول گفتیم که اقدامات طرح‌ریزی نباید در قالب یک طرح واحد باشد بلکه باید چند طرح مختلف داشته باشیم و طرح نهایی با ارزیابی آن‌ها مشخص شود.
روش‌های متنوعی برای تهیه‌ی طرح استفاده میشود که اگر هنوز آن‌ها را نمی‌دانید باید به فاز اول (قدم پنجم) مراجعه کنید، همچنین در هر سه فاز طرح‌ریزی برای ارزیابی طرح‌ها از روش‌های مشابهی استفاده میشود که در فاز اول به روش‌های زیر اشاره کردیم و در این قسمت هم کارایی دارند.
مقایسه‌ی وضعیت حمل‌ونقل مواد
به جز این روش‌ها می‌توانیم از شاخص‌های اندازه‌گیری استفاده کنیم که برای تمامی فازهای سه‌گانه قابل استفاده هستند اما از آن‌جایی که این شاخص‌ها معمولا جزئیات را اندازه‌گیری می‌کنند لازم بود که در فاز دوم از آن‌ها صحبت کنیم؛ برای دسترسی به درس شاخص‌ها از باکس زیر استفاده کنید.
شاخص‌ها وضعیت یک یا چند پارامتر مشخص را نشان می‌دهند که معمولاً به تنهایی برای ارزیابی کافی نیستند اما می‌توانند مفید باشند، شبیه حدأکثر مصرف سوخت یک خودرو یا متراژ یک خانه که الزاماً خوب یا بد بودن خودرو یا خانه را تعیین نمی‌کنند اما باعث می‌شوند ساده‌تر گزینه‌ی مورد نظرمان را پیدا کنیم.
در این درس با بعضی شاخص‌های مهم و پرکاربرد آشنا می‌شوید که همگی جنبه‌ی مثال دارند، چون بی‌شمار شاخص مختلف می‌تواند وجود داشته باشد، اما مرور همین مثال‌ها کمک می‌کند تا بتوانید شاخص‌های مشابهی را تعریف کنید و به این مهارت ضروری مسلط شوید.
فاز دوم طرح‌ریزی به پایان رسید؛ در ادامه می‌توانید به برگه‌ی راهنما یا سایرفازهای طرح‌ریزی مراجعه کنید:
ورود به راهنمای طرح‌ریزی