شما در برگه‌ی راهنمای آموزش «طرح‌ ریزی واحدهای صنعتی» هستید. در ویکی‌تولید، مباحث طرح‌ریزی را به زبانی ساده آموزش داده‌ایم. این راهنما برای دسترسی ساده‌تر شما به آموزش‌ها و رفع ابهامات احتمالی شما تنظیم شده است.

آموزش آنلاین طرح ریزی و طراحی کارخانه

نحوه‌‌ی قرارگیری دپارتمان‌های مختلف، ماشین‌آلات، خطوط تولید، انبارها، ورودی‌ها و خروجی‌ها و سایر المان‌های واحد صنعتی، تأثیر زیادی در هزینه‌ها و بهره‌وری آن دارد. بخش زیادی از مباحثی که در «طرح ریزی واحدهای صنعتی» ارائه می‌شوند، برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر راجع به نحوه‌ی قرارگیری تسهیلات مختلف هستند. برای مطالعه‌ی بیشتر در مورد «تعریف طرح ریزی» و «ضروریت پرداختن به آن» می‌توانید به درس زیر مراجعه کتید:

SLP یک سیستم و مجموعه‌ای از فرایندها برای طرح ریزی واحدهای صنعتی است که سال‌ها قبل، توسط شخصی به اسم ریچارد موتر معرفی شد. با این که سال‌ها از زمان معرفی SLP گذشته است، هنوز هم ساختار آن گزینه‌ی مناسبی برای آموزش طرح‌ریزی به نظر می‌رسد. این سیستم، در اصل همان فرایند عمومی حل مسأله است که برای مسائل طرح ریزی بهینه‌سازی شده و ابزارهایی برای آن ارائه می‌کند. بنابراین همانطور که «فرایندهای عمومی حل مسأله» را منسوخ نمی‌دانیم، سیستم SLP را نیز نمی‌توانیم منسوخ و غیرکاربردی بدانیم. به عبارت ساده‌تر و شفاف‌تر، صرفنظر از زمان ارائه‌ی SLP، هنوز هم می‌توانیم مباحث مختلف طرح‌ریزی را در قالب این سیستم ارائه کنیم و عملاً استفاده از آن منافاتی با ارائه‌ی مطالب و ابزارهای جدید ندارد.

در مجموعه‌ی طرح ریزی ویکی‌تولید، با الگوبرداری از کتاب Systematic Layout Planning (همان SLP)، مطالب را در قالب چند فاز مختلف ارائه می‌کنیم. فهرست زیر می‌تواند به تطبیق «فازهای ارائه شده در ویکی‌تولید» و «فازهای سیستم SLP» کمک کند:

– فاز اول دوره‌ی ویکی‌تولید همان فاز دوم SLP است.

– فاز دوم دوره‌ی ویکی‌تولید همان فاز سوم SLP است.

– فاز سوم دوره‌ی ویکی‌تولید همان فاز اول SLP است.

عدم رعایت ترتیب فازهای SLP به این معنا نیست که آن را تغییر داده باشیم، بلکه مطالب کتاب SLP  نیز با همین ترتیب ارائه شده‌اند. در حقیقت، موتر باور داشت که برای اجرای پروژه‌های طرح‌ریزی باید از کلی‌ترین حالت ممکن (فاز اول) شروع کنیم و به کوچک‌ترین جزئیات (فاز سوم) برسیم، اما او هم برای آموزش SLP، فازهای دوم و سوم را قبل از فاز اول ارائه کرده است. نکته‌ی دیگر این که در کتاب SLP، یک فاز دیگر -فاز چهارم- ارائه شده که در مورد پیاده‌سازی لی‌اوت و اقدامات اجرایی عملیات عمرانی و تأسیساتی است؛ اما با توجه به این که معمولاً چنین موضوعاتی در صلاحیت طراحان کارخانه نیست و برون‌سپاری می‌شود، در ویکی‌تولید از ارائه‌ی آن صرفنظر کرده‌ایم.

فاز اول برای طرح ریزی کلیات است، یعنی مشخص می‌کنیم که واحد صنعتی مورد نظرمان از چه بخش‌های اصلی تشکیل شده و این بخش‌ها چگونه در کنار هم قرار گرفته‌اند.

در فاز دوم، جزئیات بیشتری را برای طرح ریزی در نظر می‌گیریم و به طرح کامل‌تری می‌رسیم. به عنوان مثال، «انبارها» جزء اجزای اصلی هستند و معمولاً در فاز اول به آن‌ها رسیدگی می‌کنیم، اما فقسه‌ها و راهروها و لیتفراک‌های موجود در انبار، جزئیاتی هستند که در فاز دوم راجع به چیدمان آن‌ها تصمیم می‌گیریم.

در فاز سوم، تمرکزمان روی موقعیت مکانی کارخانه و المان‌های بسیار بزرگ مثل سوله‌ها و ساختمان‌ها است؛ مثلاً تصمیم‌ می‌گیریم که زمینی مستطیلی شکل به مساحت حدوداً پنج هزار متر مربع را در شهرک صنعتی الف تهیه، و در آن دو سوله و یک ساختمان اداری بنا کنیم.

برای طرح ریزی باید اطلاعاتی در مورد جریان مواد، تجهیزات حمل‌ونقل، ماشین‌آلات تولید و سایر اجزای کارخانه مثل انبارها و راهروها و واحدهای تحویل و ارسال داشته باشیم. به همین علت در این مجموعه، علاوه بر موضوعاتی که مستقیماً در مورد طرح‌ریزی لی‌اوت هستند، این موضوعات را نیز در قالب مجموعه‌های تکمیلی ارائه کرده‌ایم.

برای تألیف درس‌های طرح‌ ریزی از منابع زیر استفاده کرده‌ایم.

۱- کتاب Systematic Layout Planning از Richard Muther و Lee Hales ویراست چهارم

فازهای دوره‌ی طرح‌ریزی و مراحل چیدمان کارخانه بر اساس این کتاب تنظیم شده است.

البته فازهایی که انتخاب کردیم کمی تغییر کرده است که دلایل آن را در قالب سؤالات دیگر پاسخ دادیم.

۲- کتاب Product Design and Factory Development از Richard Crowson ویراست دوم

بخشی از نکات ارائه شده در درس‌های جریان مواد، تعیین موقعیت کارخانه و انتخاب ماشین‌آلات از این کتاب استخراج شده است.

۳- کتاب Plant Layout and Materials Handling از Richard Crowson

در تنظیم درس‌های مربوط به بعضی ابزارها مثل دیاگرام جریان یا نمودار فرایند جریان از این کتاب استفاده کردیم.

۴- کتاب Manufacturing Facilities Design & Material Handling از Matthew P.Stephens و Fred E.Meyers ویراست پنجم

آثار این کتاب را بیشتر در درس‌های مربوط به تعیین المان‌های کارخانه مثل انبارها و تجهیزات انتقال و بخش‌های اداری می‌بینید اما در بعضی درس‌های مربوط به نمودارهای ارتباط و دیاگرام‌ها هم از آن استفاده کردیم.

۵- هندبوک کاربردی Material Flow Analysis از Paul H.Brunner و Helmut Rechberger انتشارات LEWIS

از این کتاب برای تألیف بخشی از درس‌های مجموعه‌ی جریان مواد استفاده کردیم.

۵- هندبوک کاربردی Material Flow Analysis از Paul H.Brunner و Helmut Rechberger انتشارات LEWIS

از این کتاب برای تألیف بخشی از درس‌های مجموعه‌ی جریان مواد استفاده کردیم.

۶- کتاب Modeling and Analysis of Manufacturing Systems از Charles R. Standridge و Ronald G. Askin

بخش زیادی از مطالب درس تکنولوژی گروهی با کمک این کتاب تنظیم شده است.

۷- کتاب Handbook Factory Planning and Design از Hans-Peter Wiendahl و Jurgen Reichardt Peter Nyhuis انتشارات SPRINGER

بخشی از درس‌های مربوط به روشنایی، نقاط ورود و خروج، بخش‌های دریافت و تحویل، سالن‌های مونتاژ، طراحی محل کار، راهروها و … با کمک این کتاب کمنظیر تهیه شده است.

۸- کتاب Factory Planning Manual از Michael Schenk و Siegfrid Wirth و Ergon Muller انتشارات SPRINGER

بعضی نکاتی که در درس‌های مربوط به موقعیت کارخانه گفتیم از این کتاب استخراج شده است.

۹- کتابچه‌ی ASME با عنوان Operation and Flow Process Charts

بسیاری از مثال‌هایی که برای درس‌های OPC و FPC مشاهده کردید و همچنین سرفصل‌های آموزشی درس OPC با کمک این کتابچه تهیه شده است.

۹- کتابچه‌ی ASME با عنوان Operation and Flow Process Charts

بسیاری از مثال‌هایی که برای درس‌های OPC و FPC مشاهده کردید و همچنین سرفصل‌های آموزشی درس OPC با کمک این کتابچه تهیه شده است.

۱۰- کتاب Metric Handbook Planning and Design Data از David Adler ویراست دوم

این کتاب یک منبع معماری است و مستقیماً ارتباطی با طرح‌ریزی ندارد اما بعضی نکاتی که در مورد فضاها گفتیم و بعضی تخمین‌هایی که زدیم با کمک همین کتاب بوده است.

۱۱- کتاب Systematic Handling Analysis از Richard Muther و Knut Haganas 

با این‌که در موضوع طرح‌ریزی از رویه‌ی موتر استفاده کردیم اما برای سیستم‌های انتقال ترجیح دادیم که به‌جای تحلیل سیستمی SHA، روی تجهیزات مربوط به آن تمرکز کنیم؛ با این حال از این کتاب برای طبقه‌بندی مواد و ارائه‌ی بعضی تعاریف استفاده کردیم.

۱۲- کتاب Introduction To Materials Handling از Richard Muther و SIDDHARTHA RAY

از این کتاب برای تألیف بسیاری از درس‌های مربوط به تجهیزات انتقال استفاده کردیم.

۱۳- کتاب Conveyors Application, Selection and Integration از Patrick M. McGuire

در درس‌های مربوط به نوار نقاله‌ها (مربوط به تجهیزات انتقال) از این کتاب استفاده کردیم.

۱۴- کتاب Operations Management از William J.Stevenson ویراست دوازدهم

این کتاب یکی از منابع روان و جذاب مدیریت عملیات است که روش‌های کلاسیک چیدمان (فرایندی، محصولی، گروهی، ثابت) را به‌صورت جذابی ارائه کرده است، لذا در درس‌های مربوطه تلاش کردیم از طرز بیان همین کتاب الگوبرداری کنیم.

۱۵- کتاب Assembly Processes Finishing, Packaging and Automation از Richard Crowson انتشارات Taylor & Francis

در تألیف بعضی درس‌های مربوط به آشنایی با المان‌های کارخانه نگاهی به مطالب این کتاب داشتیم.


۱۶- کتاب Warehouse Management از Gwyne Richards ویراست دوم

اکثر مطالب مربوط به انبارها از کتاب Manufacturing Facilities Design & Material Handling استخراج کردیم اما از این کتاب هم کمک گرفتیم.

البته این کتاب به‌صورت اختصاصی در مورد مدیریت انبار محصولات است (نه انبار مواد اولیه یا Storage) نوشته شده است و بیشتر مباحث آن کاربردی برای طرح‌ریزی ندارد.

۱۷- کتاب Material Handling: Principles and Practices از Van Nostrand

بخشی از توضیحات مربوط به اصول طراحی سیستم انتقال (مثل جاذبه و موارد دیگر) از این کتاب گرفته شده است، البته کتاب‌های Manufacturing Facilities Design & Material Handling و Introduction to Materials Handling هم به خوبی این موضوع را بررسی کرده‌اند.

۱۸-کتاب Plant Layout and Material Handling از J.M Apple نسخه‌ی سوم از انتشارات John Wiley

در درس مربوط به راهروها از اطلاعات این کتاب استفاده کردیم، همچنین در درس‌ مربوط به محاسبه‌ی فضاها از کاربرگی صحبت می‌کنیم که مربوط به این کتاب است.

۱۹-کتاب Assembly Line Planning And Control از Nick T.Thomopoulos  از انتشارات Springer

از این کتاب برای تدوین درس‌ مربوط به بالانس خط تولید استفاده کردیم.

۱۹-کتاب Materials Handling Handbook از Harold A. Bolz  از انتشارات Ronald Press

از این کتاب برای تهیه‌ی طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد استفاده کردیم، این طبقه‌بندی موردی تأیید SHA هم است. (البته درس مربوط به طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد جزو دوره‌ی طرح‌ریزی نیست)

۲۰-دستورالعمل‌های سایت MHI.ORG در حوزه‌ی انتقال مواد

درس اصول حمل‌ونقل مواد بر اساس یکی از دستورالعمل‌های مشهور MHIA (یا همان MHI) تدوین شده است.

۲۱-دستورالعمل‌های سایت MHI.ORG در حوزه‌ی انتقال مواد

درس اصول حمل‌ونقل مواد بر اساس یکی از دستورالعمل‌های مشهور MHIA (یا همان MHI) تدوین شده است.

۲۱-وبسایت RichardMuther.com

بسیاری از تصاویر مربوط به کاربرگ‌ها و ابزارهای SLP را از این وبسایت تهیه کردیم.

درس‌های طرح ریزی ویکی‌تولید، در سه فاز زیر ارائه می‌شوند. یادگیری را از فاز اول شروع کنید.

دسترسی سریع به مجموعه‌های تکمیلی طرح ریزی:

طرح‌ریزی چیست و چه کاربردی دارد؟

اهمیت و مراحل طرحریزی صنعتی و چیدمان کارخانه (Facility Layouts)

مفهوم طرح‌ریزی آنقدرها هم که به نظر می‌رسد شفاف نیست و همین باعث می‌شود که گاهی انتظارات اشتباهی داشته باشیم، مثلاً در طرح‌ریزی قرار نیست که محاسبات دیوارها و سوله‌ها و ستون‌ها را انجام دهیم یا لازم نیست به موازات آن دانش تأسیسات و برق‌کشی و لوله‌کشی و منابع انسانی را یاد بگیریم، پس قبل از هر کاری این درس را بخوانید تا ذهنیت دقیق‌تری داشته باشید.