مجموعه‌ مالکیت فکری

احتمالاً عباراتی مثل گواهی ثبت اختراع (Patent) یا علامت تجاری (Trade Mark) به گوش‌تان خورده است. هر کدام از این موارد راجع به نوع خاصی از دستاوردهای فکری هستند و ضمن حمایت از آن‌ها، زمینه را برای بهره‌برداری تجاری فراهم می‌کنند. مثلاً پژو طی قراردادهای متعدد به ایران‌خودرو اجازه داده است که در ازای پرداخت مبالغ مختلف، رعایت استانداردها و تحت نظارت آن شرکت، از بعضی علائم متعلق به پژو استفاده کند. همچنین گاهاً طراحان لباس، طرح‌های خاص و ویژه‌ی خود را ثبت می‌کنند تا دیگران اجازه‌ی استفاده از آن‌ها را نداشته باشند، سپس با تولیدکنندگان مطرح پوشاک وارد مذاکره می‌شوند و در ازای دریافت هزینه، مجوز استفاده از آن طرح را برای تولیدکننده صادر می‌کنند.

چهارچوب‌ها و قالب‌های مختلفی برای حمایت از دستاوردهای فکری وجود دارد که بسیار متنوع هستند. در این مجموعه اختراعات، طرح‌های صنعتی، علائم تجاری و نشانه‌های جغرافیایی را بررسی می‌کنیم و تمرکزمان روی مقررات داخلی کشورمان -نه قواعد بین‌المللی- است. علاوه بر این موارد، موضوعات دیگری مثل کپی‌رایت، اسرار تجاری و مدل‌های کاربردی حائز اهمیت هستند، اما به آن‌ها نمی‌پردازیم. در کشورمان مقررات منسجم و کاملی برای «اسرار تجاری» وجود ندارد و عملاً نحوه‌ی حمایت از آن‌ها باید از قواعد عمومی علم حقوق (مثلاً مبانی قراردادها یا مسئولیت مدنی) استخراج شود که امری کاملاً تخصصی است. همچنین در مقررات داخلی کشورمان به «مدل‌های کاربردی یا یوتیلیتی» توجه شایسته‌ای نشده است و به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. «حقوق مؤلف» و «کپی‌رایت» بسیار پرکاربرد است، اما اساساً جنبه‌ی صنعتی ندارد و پرداختن به آن در مجموعه‌ای که با رعایت سادگی و اختصار برای مهندسان و تولیدکنندگان تنظیم می‌شود، توجیه‌پذیر نیست.