وسایل نقلیه‌ و تراکهای صنعتی

تجهیزات غیرموتوری که نمی‌توانند بار را در راستای عمودی جابه‌جا کنند

آیا می‌توانید نوعی وسیله‌ی نقلیه‌ی صنعتی را به خاطر آورید که تنها دو چرخ داشته باشد؟‌ شاید تصور چنین ابزاری دشوار باشد چون اصولاً به ذهن‌ متبادر می‌شود که برای حفظ تعادل به حدأقل سه چرخ نیاز است اما اگر به تصاویر زیر نگاه کنید با نمونه‌های متنوعی از وسایل نقلیه دو چرخ آشنا می‌شوید.

تراکهای دستی دو چرخ معمولاً به‌صورت ایستاده هستند و طرح‌شان متناسب با نوع باری که جابه‌جا می‌کنند متغیر است. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که بعضی از این تراک‌ها می‌توانند برای تعداد زیادی از نوعی بار مشخص مثل جعبه‌های مختلف یا سیلندرهای گاز کارایی داشته باشند اما بعضی‌های دیگر کاملا اختصاصی هستند و قید و بندهایشان طوری طراحی شده است که برای یک قطعه‌ی خاص و مشخص، مثل نوع قطعه‌ی خاص، کارایی دارد.

به جز تراکهایی که در تصویر بالا مشاهده کردید و نمونه‌های مشابه‌شان، وسایل نقلیه صنعتی دو چرخ یا حتی تک‌چرخ دیگری هم ارائه شده است که با توجه به موضوع تعادل سازه احتمالا ترکیبی از یک یا دو چرخ به همراه یک یا چند تکیه‌گاه هستند. فرقون (با فرغون) نمونه‌ای از همین تجهیزات است که با آن آشنا هستیم و نیازی به ارائه‌ی تصویر ندارد اما به جز آن با دسته‌ی دیگری از تجهیزات موسوم به Semi-live روبه‌رو هستیم که کمی پایین‌تر نمونه‌ی آن را مشاهده خواهید کرد؛ این تجهیزات در حالت ساکن روی یک یا دو چرخ و یک یا دو پایه‌ی ثابت قرار می‌گیرند اما در زمان حرکت به آن‌ها مجموعه‌ی جداگانه‌ای متشکل از دسته و یک الی دو چرخ اضافه می‌کنند و به این ترتیب پایه‌ها از زمین بلند می‌شوند و تمام مجموعه روی سه الی چهار چرخ قرار خواهد گرفت تا به نقطه‌ی مورد نظر جابه‌جا شود.

وسایل نقلیه صنعتی که بیشتر از دو چرخ دارند معمولاً به حالت ایستاده قرار نمی‌گیرند اما این یک قاعده‌ی کلّی نیست، چون گاهی برای حفظ تعادل تجهیزات ایستاده از چرخ‌های بیشتری استفاده می‌شود یا بعضی تجهیزات هم به حالت ایستاده و هم به‌صورت خوابیده روی زمین قرار می‌گیرند، مثلاً یک ابزار ممکن است ابتدا به‌صورت ایستاده بارگذاری شود (مثلاً سیلندر گاز روی آن قرار بگیرد) و سپس برای جابه‌جایی تا نقطه‌ی دلخواه، وضعیت آن به حالت افقی تغییر کند.

طبیعتاً تجهیزاتی که روی بیشتر از دو چرخ قرار می‌گیرند در طرح‌های بسیار متنوعی هستند و نمی‌توانیم همه‌ی آن‌ها را به چند گروه مشخص تقسیم کنیم، چون اولاً نوع و ترتیب چرخ‌ها می‌تواند متفاوت باشد، دوماً برای جابه‌جایی بارهای مختلفی استفاده می‌شوند که روی طرح کلّی آن‌ها (شامل شکل و جنس و ابعاد و موضوعات دیگر) اثر می‌گذارد و سوماً ممکن است توسط نیروی دست انسان یا سایر ماشین‌آلات جابه‌جا شوند و به جز این موارد، پارامترهای متعدد دیگری هم وجود دارد که مجموعه‌ی آن‌ها باعث می‌شود گروه‌های در هم تنیده‌ی زیادی شکل بگیرد و لذا برای تسهیل یادگیری، به جای تلاش برای گروه‌بندی این تجهیزات صرفاً به چند نمونه‌ی بسیار رایج و کلّی آن‌ها اشاره می‌کنیم که اکثر تجهیزات حمل‌ونقل صنعتی و غیرموتوری به یکی از این موارد نزدیک هستند.

وقتی مجموعه روی سه، چهار یا تعداد بیشتری چرخ قرار می‌گیرد اصولا دو بحث مهم قابل توجه است که یکی شکل محل قرارگیری بار است و طبیعتا متناسب با نوع کارکرد وسیله انتخاب می‌شود و دیگری آرایش و نوع چرخ‌هاست که آثار متفاوتی دارد و روی کنترل‌پذیری و قدرت مانور اثر می‌گذارد.

دالی‌ها (Dollies)

معمولاً کلمه‌ی دالی به پلتفورم‌ها یا فریم‌های چرخ‌داری اطلاق می‌شود که فاقد دستگیره‌ برای جابه‌جایی هستند و نمونه‌‌هایی از آن را در تصاویر زیر مشاهده می‌کنید.

تراک‌های پلتفورمی

تراکهای پلتفرمی (Platform Trucks) که معمولاً با عنوان تراکهای دستی (Hand Trucks) از آن‌ها یاد می‌شود شامل یک سطح معمولاً فلزی هستند که زیر آن چرخ قرار می‌گیرد و در یک یا هر دو سمت کناری آن، دستگیره‌‌هایی جهت فشردن یا کشیدن وجود دارد.

خیلی وقت‌ها در این تراکها از یک سطح معمولی استفاده نمی‌شود بلکه جای آن از یک حامل یا یک جعبه‌ی روباز یا حتی رک استفاده می‌شود تا برای انتقال بارهای متفاوت قابل استفاده باشد، مثلاً برای جابه‌جایی پروفیل‌ها یا لوله‌های آهنی احتمالاً بهتر است که از طرح رک استفاده شود اما برای جابه‌جایی فله‌ای بعضی مواد، استفاده از حامل‌ها گزینه‌ی مساعدتری خواهد بود و به این ترتیب از حیث شکل بدنه این تراک‌ها به انواع متنوعی تقسیم می‌شوند که بعضی از آن‌ها را در تصویر بالا مشاهده می‌کنید.

همچنین همان‌طور که گفتیم، آرایش چرخ‌ها می‌تواند کارکردها و شرایط متفاوتی را رقم بزند، مثلاً‌ استفاده از سه چرخ باعث می‌شود که تراک مانورپذیری بالاتر اما تعادل کمتری داشته باشد و مثلاً قرار گرفتن دو چرخ غیردورانی در ناحیه‌ی میانی تراک و دو چرخ دورانی در دو سوی تراک موجب افزایش مانورپذیری می‌شود که اصطلاحاً به این چیدمان Tilt یا متمایل می‌گویند، ضمناً گاهی تمام چرخ‌ها دورانی انتخاب می‌شوند یا گاهی فقط چرخ‌های جلو از نوع دورانی هستند و همچنین ممکن است تمام چرخ‌ها به‌صورت هم‌زمان هدایت شوند که هر یک از این حالت‌ها می‌تواند برای شرایط خاصی قابل استفاده باشد؛ در تصاویر بالا دو تراک با شش چرخ وجود دارد که هر دوی آن‌ها مطابق ساختار  Tilt هستند و طبیعتاً سایر موارد غیرمتمایل محسوب می‌شوند.