تراکها و وسایل نقلیه صنعتی

تجهیزات بدون موتور

در بعضی تجهیزات، نیروی لازم برای جابه‌جا کردن مواد -منظور جابه‌جایی در سطح افقی است- توسط موتور تأمین نمی‌شود. معمولاً در منابع به این تجهیزات «وسایل نقلیه دستی» می‌گویند. اما برای این درس ترجیح دادیم برای آن‌ها از عنوان «تجهیزات غیرموتوری» استفاده کنیم؛ زیرا درست است که این تجهیزات از موتور کمک نمی‌گیرند، اما لزوماً نمی‌توانیم از نیروی دست برای جابه‌جایی‌شان استفاده کنیم. مثلاً تریلرها غیرموتوری هستند، اما توسط تراکتور جابه‌جا می‌شوند و استفاده از عنوان «دستی» برای آن‌ها مناسب نیست.

تجهیزات غیر موتوری را می‌توانیم از لحاظ قابلیت جابه‌جایی مواد در جهت عمودی به دو گروه تقسیم کنیم. گروه اول تجهیزاتی هستند که مواد را فقط در سطح افقی جابه‌جا می‌کنند. اما گروه دوم علاوه بر انتقال مواد در سطح افقی، می‌توانند آن‌ها را در راستای عمودی -بالا و پایین- جابه‌جا کنند. لازم است تأکید کنیم که اگر دستگاهی برای جابه‌جایی مواد در سطح افقی فاقد موتور باشد، اما برای بالا و پایین کردن مواد از موتور استفاده کند، غیر موتوری محسوب می‌شود.

تجهیزاتی که نمی‌توانند مواد را در راستای عمودی جابه‌جا کنند

در این قسمت، تجهیزاتی را معرفی می‌کنیم که اولاً برای حرکت در سطح افق از موتور استفاده نمی‌کنند و ثانیاً نمی‌توانند مواد را در راستای عمودی جابه‌جا کنند.

تراک‌های دستی با یک الی دو چرخ

معمولاً تراک‌ها و وسایل نقلیه بیش از دو چرخ دارند تا تعادل بیشتر و مانور بهتری داشته باشند. اما تجهیزاتی هم داریم که فقط از یک یا دو چرخ استفاده می‌کنند. محور اصلی در بعضی از این تجهیزات، عمودی است و وقتی به آن‌ها نگاه می‌کنیم ایستاده به نظر می‌رسند. گاهی هم محور اصلی‌شان افقی است و خوابیده به نظر می‌رسند. با توجه به تعداد چرخ‌ها، حفظ تعادل دستگاه در حالت ایستاده راحت‌تر است‌؛ به همین علت معمولاً تجهیزاتی که یک یا دو چرخ دارند را با محور عمودی طراحی می‌کنند.

در تصویر زیر، چند نمونه از تراک‌های ایستاده را مشاهده می‌کنید. بعضی از این تجهیزات جنبه‌ی عمومی دارند، یعنی می‌توان برای انتقال انواع بار از آن‌ها کرد. اما بعضی فقط برای نوع خاصی از مواد مثل تایرها، کپسول‌ها یا مواد فله‌ای طراحی شده‌اند. درست است که تجهیزات عمومی برای طیف گسترده‌تری از مواد قابل استفاده هستند، اما اولاً انتقال بعضی مواد به تجهیزات خاصی نیاز دارد و ثانیاً بهینه‌سازی یک دستگاه برای نوع خاصی از بار می‌تواند باعث افزایش سرعت انتقال و تسهیل عملیات شود.

معمولاً برای حفظ تعادل تجهیراتی که محور اصلی‌شان افقی است، از تکیه‌گاه استفاده می‌کنند. مثلاً در فرقون ترکیبی از چرخ و تکیه‌گاه استفاده می‌شود؛ طوری که اپراتور برای حرکت آن تکیه‌گاه را از زمین بلند می‌کند و حین توقف، آن را روی زمین می‌گذارد. مسأله‌ی تعادل در مورد تراک‌های ایستاده هم قابل طرح است، اما معمولاً در آن‌ها اپراتور ساده‌تر می‌تواند تعادل را حفظ کند.

تراک‌‌‌های غیرموتوری با بیش از دو چرخ

این تجهیزات حدأقل یک حامل برای قرارگیری بار دارند‌ و زیر آن‌ها چرخ تعبیه شده است. همچنین در آن‌ها یک یا چند دستگیره برای کشیدن یا هل دادن وجود دارد. حامل می‌تواند پلتفورم، فریم، کانتینر یا هر قطعه‌ و ابزار دیگری باشد که برای نگه داشتن مواد به کار می‌رود. منظور از پلتفورم یا سکو، صفحه‌ یکپارچه‌ای است که مواد روی آن قرار می‌گیرند. در این درس، پلتفورم در نقطه مقابل چهارچوب یا فریم قرار دارد. چهارچوب هر چیزی شبیه قاب است که از اتصال چند پروفیل ایجاد می‌شود و ناحیه‌ میانی آن خالی است. خیلی وقت‌ها در تجهیزات به جای پلتفورم و سایر حامل‌ها از چهارچوب (فریم) استفاده می‌کنند تا وزن سازه کاهش یابد و در قیمت مواد صرفه‌جویی شود.

دالی‌ها (Dollies)

دالی به پلتفورم، چهارچوب‌ یا حامل چرخ‌داری گفته می‌شود که دستگیره‌ برای کشیدن و هل دادن ندارد. در زیر نمونه‌هایی از انواع دالی‌ را مشاهده می‌کنید.

تریلر (Trailer)

تریل وسیله نقلیه‌ چرخ‌داری استکه توسط تراکتور یا سایر تجهیزات کشیده می‌شوند. تریلرها به دو گروه نیمه‌تریلر (Semi-Trailer) و تمام تریلر (Full Trailer) تقسیم می‌شوند. نیمه تریلرها بخشی از وزن‌ خود را به کشنده تحمیل می‌کنند. تمام تریلرها مستقلند و می‌توانند وزن خود را تحمل کند. در ادامه، دو تصویر اول نیمه‌تریلر هستند؛ برای همین در جلوی آن‌ها تکیه‌گاه گذاشته‌اند تا تعادل‌شان به هم نخورد. سایر تصاویر تمام تریلر هستند و تعادل‌‌شان به تکیه‌گاه و کشنده وابسته نیست.

تجهیزاتی که می‌توانند مواد را در راستای عمودی جابه‌جا کنند

مهم‌ترین دستگاهی که مواد را در دو سطح افقی و عمودی جابه‌جا می‌کند، لیفتراک است. لیفت کردن (Lifting) یعنی بلند کردن؛ پس لیفت تراک به تراکی گفته می‌شود که بتواند عمل لیفت کردن را انجام دهد. به تراکهای غیرموتوری با قابلیت جابه‌جایی مواد در راستای عمودی: لیفتراک غیرموتوری یا اصطلاحاً لیفتراک دستی نیز می‌گویند.

لیفت‌تراک‌های غیرموتوری را می‌توانیم به دو گروه تقسیم کنیم. گروه اول برای بالا و پایین کردن مواد از موتور استفاده می‌کنند. البته این لیفت‌تراک‌ها موتوری محسوب نمی‌شوند، زیرا نیروی لازم برای حرکت‌شان در سطح افقی توسط موتور تأمین نمی‌شود. گروه دوم، لیتفراک‌هایی هستند که برای انتقال مواد در راستای عمودی از موتور استفاده نمی‌کنند.

در تصویر زیر نمونه‌های مختلفی از لیفت‌تراک را مشاهده می‌کنید. بعضی از آن‌ها تیغه‌هایی برای بلند کردن پالت‌ دارند. بعضی پلتفورمی هستند. بعضی برای انتقال قطعات استوانه‌ای هستند. ضمناً در آن‌ها از مکانیزم‌های متفاوتی برای بالا و پایین کردن بار استفاده شده است.