روش امتیازدهی وزنی برای انتخاب مکان کارخانه

برای استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار به چه اطلاعاتی نیاز داریم؟

فرض کنید چند گزینه‌ی مختلف برای مکان کارخانه پیشنهاد شده و باید یکی از آن‌ها را انتخاب کنیم. پس قاعدتاً قبل از این که بخواهیم از آن استفاده کنیم، باید چند گزینه برای استقرار کارخانه داشته باشیم. مثلاً گزینه اول‌مان یک قطعه زمین در شهرک صنعتی الف و گزینه‌ی دیگرمان قطعه‌ی دیگری در یک ناحیه صنعتی مشخص باشد.

برای ارزیابی گزینه‌ها باید بدانیم که از کدام معیارها برای مقایسه استفاده می‌کنیم. پس باید مهم‌ترین معیارها را شناسایی و انتخاب کرده باشیم.

برای این که بتوانیم وضعیت پارامترها را بسنجیم، به اطلاعات نیاز داریم. مثلاً اگر پارامترهای مورد نظرمان قیمت خرید و متراژ باشد، باید بدانیم قیمت خرید هر گزینه و متراژ آن چقدر است.

ترتیب استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار

برای استفاده از روش امتیازدهی وزنی برای تعیین بهترین مکان کارخانه، اقدامات زیر را به ترتیب انجام می‌دهیم.

۱- تعیین گزینه‌های مکانی

گفتیم که روش امتیازدهی وزن‌‌دار برای مقایسه چند گزینه و شناسایی مناسب‌ترین آن‌ها است. البته معمولاً تعیین گزینه‌ها دشوار نیست، زیرا معمولاً از ابتدا مناطق خاصی را در نظر داریم که برای خیلی از آن‌ها نمی‌توان جواز گرفت، بعضی از آن‌ها بیش از حد بزرگ یا کوچک هستند، بعضی‌ها از آن‌ها خیلی گران هستند و بدین ترتیب بعید است گزینه‌های زیادی در دسترس باشد.

۲- تعیین پارامترهای ارزیابی

در درس انتخاب مکان کارخانه، با تعدادی از معیارهای مهم در انتخاب مکان کارخانه آشنا شدید. برای استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار و انتخاب پارامترهای مهم، معیارهای ارائه شده در این درس بسیار مناسب هستند. ضمن این که می‌تواند متناسب با نیازتان، بعضی پارامترها را کنار بگذارید و بعضی دیگر را اضافه کنید. توجه به نکات زیر برای انتخاب دقیق‌تر پارامترها مفید است:

بعضی ویژگی‌ها باید لزوماً در تمام گزینه‌ها وجود داشته باشند. مثلاً کاربری آن‌ها باید متناسب باشد، وگرنه امکان اخذ مجوز وجود ندارد. اصولاً گزینه‌هایی که انتخاب می‌کنیم و قصد مقایسه‌شان را داریم، باید تمام ویژگی‌های ضروری را داشته باشند.

بهتر است که پارامترها هم‌پوشانی نداشته باشند، اما اگر هم‌پوشانی دارند باید تلاش کنیم که با وزن‌دهی دقیق‌تر، مانع از تأثیرگذاری بیش از حد یک پارامتر شویم. مثلاً پارامترهای آب‌وهوا و هزینه‌های حمل‌ونقل هم‌پوشانی دارند چون شرایط بد آب‌وهوا باعث افزایش هزینه‌ حمل‌ونقل می‌شود. پس باید وزن پارامتر آب و هوا را با این فرض انتخاب کنیم که تأثیری در هزینه‌ها ندارد، چون هزینه‌ها را جداگانه ارزیابی می‌کنیم. البته رعایت این ملاحظات الزامی نیست، اما دقت ارزیابی را افزایش می‌دهد.

نباید معیارها بیش از حد کلی باشند. پس اگر معیاری داریم که می‌تواند به معیارهای کوچک‌تر و مهم تبدیل شود، بهتر است همان معیارها را در نظر بگیریم. مثلاً فرض کنید معیارها مطابق زیر باشند.

دسترسی به: مشتریان، تأمین‌کنندگان، نیروی کار مناسب و صنایع مرتبط را می‌توانیم به پارامترهای دقیق‌تر تبدیل کنیم که نمونه‌ی آن را مشاهده می‌کنید.

۳- وزن‌دهی به پارامترها

در این مرحله با توجه به اهمیت هر پارامتر، برای آن ضریب مشخص می‌کنیم. هر چقدر ضریب بالاتر باشد، امتیاز آن پارامتر تأثیر بیشتری خواهد داشت.

۴- امتیازدهی و مقایسه

در این مرحله باید به هر پارامتر در ارتباط با گزینه‌های مختلف امتیاز دهیم. این کار می‌تواند به‌ صورت انفرادی یا جمعی انجام شود. مثلاً می‌توانیم یک کارشناس برای این کار استخدام کنیم، گروه کارشناسی تشکیل دهیم، جلسه‌ای با مدیران و کارشناسان دیگر برگزار کنیم، از روش دلفی استفاده کنیم یا رویه‌ی دیگری پیش بگیریم. برای دقیق‌تر شدن نتایج بهتر است چهارچوب مشخصی برای امتیازدهی تعریف کنیم، مثلاً  اعلام کنیم که برای شرایط ایده‌آل از اعداد ۸ الی ۱۰، برای شرایط خوب از اعداد ۶ و ۷، برای شرایط متوسط از ۴ و ۵ و برای شرایط نامساعد از امتیاز‌های ۱ تا ۳ استفاده شود.

در جدول زیر از روش امتیازدهی وزن‌دار برای مقایسه‌ی سه گزینه استفاده شده و گزینه اول با ۱۳۰ امتیاز در اولویت قرار گرفته است.