شما در حال خواندن روش امتیاز وزنی برای ارزیابی طرح‌ها هستید.
این درس مربوط به فاز اول دوره‌ی طرح‌ریزی است.
یکی از رویکردهای مهندسی، تبدیل مسأله به اجزای کوچک‌تر و حل کردن جزئیات است تا در آخر جواب تمام مسأله مشخص شود و روش ارزیابی وزن‌دار (Weighted Factor Rating) از همین رویکرد پیروی می‌کند، طوری که برای “مقایسه‌ی کلّی طرح‌ها” پارامترهای مهم را به‌صورت جداگانه و مستقل مقایسه می‌کنیم تا نهایتاً وضعیت کلّی طرح‌ها نسبت به هم مشخص شود و این فرایند به ترتیب زیر انجام می‌شود:
۱- تعیین طرح‌هایی که می‌خواهیم مقایسه کنیم.
۲- تعیین پارامترهای مهمی که می‌خواهیم برای ارزیابی طرح‌ها در نظر بگیریم.
۳- تعیین میزان اهمیت یا وزن هر کدام از پارامترهایی که در مرحله‌ی دوم انتخاب کردیم.
۴- امتیاز دادن به هر طرح بر اساس پارامترهایی که انتخاب کردیم.
در ادامه با این اقدامات می‌توانیم مجموعه‌ای از عوامل مختلف را در کنار هم بررسی کنیم و به جمع‌بندی برسیم که کدام طرح امتیاز بالاتری دارد، همچنین از همین رویه بعداً در فاز سوم برای انتخاب بهترین مکان کارخانه استفاده خواهیم کرد.
مراحل استفاده از روش امتیازدهی وزنی
برای استفاده از روش امتیازدهی وزنی در تعیین مکان کارخانه باید اقدامات زیر به ترتیب انجام شود.
گام اول. تعیین طرح‌ها
با توجه به توضیحات فاز اول و درس‌های قبلی که مطالعه کردید این بخش نیازی به توضیح ندارد و می‌دانیم که باید بر اساس راهکارها و ایده‌های مختلفی که به ذهن‌مان می‌رسد چند طرح مختلف برای کارخانه تهیه کنیم.
گام دوم. تعیین معیارهای مهم
هیچ محدودیتی برای انتخاب پارامترهای ارزیابی نداریم و حتی می‌توانیم پارامترهای کمّی مثل هزینه‌ی سرمایه‌گذاری طرح یا حمل‌ونقل را در کنار معیارهای کیفی مثل ایمنی و انعطاف‌پذیری بررسی کنیم و همین باعث شده است که امتیازدهی وزن‌دار به ابزار رایجی برای جمع‌بندی نتایج تحلیل‌های دیگر (مثل آنالیز هزینه‌ها یا سیستم حمل‌ونقل) تبدیل شود.
گام سوم. تعیین میزان اهمیت (وزن) معیارها
در این مرحله باید مشخص کنیم که اهمیت هر کدام از پارامترهای تعیین شده در گام دوم به نسبت بقیه چقدر است، مثلاً می‌توانیم ظاهر و نظم طرح را “۱” و مسأله‌ی ایمنی را “۴” در نظر بگیریم یعنی نهایتاً امتیازی که یک طرح در خصوص ایمنی کسب می‌کند، ۴ برابر بیشتر از زیبایی طرح روی نمره‌ی نهایی اثر می‌گذارد.
گام چهارم. امتیازدهی به طرح‌ها بر اساس معیارها
در این بخش باید برای هر طرح مشخص کنیم که از نظر پارامترهای تعیین شده چه امتیازی می‌گیرد.
از آن‌جایی که امتیازها تا حد زیادی مبتنی بر تجربیات و نظرات شخصی تعیین می‌شوند، معمول است که این فرایند به‌صورت گروهی انجام شود یا گاهی فرم‌ها در اختیار افراد مختلف قرار می‌گیرد و نهایتا تلاش می‌کنند تا از امتیازهای تعیین شده به یک جمع‌بندی نهایی برسند.
همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، بهترین گزینه طرح شماره‌ی سه با ۴۰۰ امتیاز است و بعد از آن مکان‌های شماره‌ی دو و یک با ۳۹۳ و ۳۷۳ امتیاز در اولویت‌های دوم و سوم قرار می‌گیرند.
(نکته‌ی ۱) هم‌پوشانی پارامترها
یکی از موضوعات مهمی که روی دقت تحلیل اثر می‌گذارد و باید آن را در نظر بگیریم، هم‌پوشانی بعضی پارامترها است، مثلاً معیارهای “هزینه‌های حمل‌ونقل” و “هزینه‌های مصرف انرژی” هم‌پوشانی دارند چون “هزینه‌ی انرژی تجهیزات حمل‌ونقل” در آن‌ها مشترک است و اگر در یک طرح مقدارش زیاد باشد، هم‌زمان روی دو پارامتر مختلف تأثیر می‌گذارد و نمره‌ی نهایی بیشتر از حد انتظارمان کم می‌شود.
برای کنترل چنین مواردی باید ضمن شناسایی هم‌پوشانی‌ها، در تعیین وزن پارامترها (گام سوم) تلاش کنیم که میان آن‌ها و سایر پارامترها توازن ایجاد شود و هیچ معیاری (که شاید هم مشهود نباشد) بیش از اندازه روی نمره‌ی نهایی موثر نباشد.
(نکته‌ی ۲) بررسی دقیق‌تر بعضی معیارها
گاهی برای تصمیم‌گیری در مورد یک معیار می‌توانیم آن را هم به اجزای کوچک‌تری تقسیم کنیم، در این حالت استفاده از دو راهکار زیر معمول است:
۱- می‌توانیم به جای پارامتر مورد نظر (مثلاً ایمنی با وزن ۴)، معیارهای کوچک‌تری که روی آن اثر می‌گذارند را در جدول وارد کنیم (مثلاً ایمنی ماشین‌آلات و وجود راهروهای اضطراری) که مجموع وزن این معیارهای کوچک‌تر باید با معیار اصلی برابر کند.
۲- می‌توانیم چنین پارامترهایی را در جدولی جداگانه بررسی کنیم و نهایتاً امتیازشان را به جدول اصلی منتقل می‌کنیم، مثلاً می‌توانیم پارامتری با عنوان معیار اثربخشی راهروها داشته باشیم که خودش شامل پارامترهای زیر است:
حالا پارامتر اثربخشی راهروها را به جدول اصلی وارد می‌کنیم (با وزن دلخواه، مثلاً ۲ یا ۴) و فقط نمره‌ی نهایی هر طرح را وارد می‌کنیم که به ترتیب برای طرح‌های اول و دوم و سوم برابر با ۶ و ۵٫۱ و ۴٫۹ است.
دسترسی سریع به سایر موضوعات:
ورود به راهنمای طرح‌ریزی
ورود به فاز اول طرح‌ریزی
فهرست تمام درس‌های مربوط به فاز اول طرح‌ریزی:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.