شما در حال خواندن درس وابستگی بخش‌ها بر اساس جریان مواد از مجموعه‌ی جریان مواد هستید که بخشی از دوره‌ی طرح‌ریزی کارخانه محسوب می‌شود.

توصیف شدت جریان میان بخش‌ها به‌صورت کیفی و با کدهای A و E و I و O و U

همان‌طور که در درس تعیین وابستگی بخش‌ها گفتیم، برای هر دو بخش در صدد پاسخگویی به سؤالات زیر هستیم:


این دو بخش (دپارتمان، ماشین یا هر ناحیه‌ای) از نظر جریان مواد چقدر به هم وابسته هستند؟

این دو بخش از نظر سایر عوامل چقدر وابستگی دارند؟

به‌صورت کلّی و با در نظر گرفتن همه‌ی عوامل، این دو بخش چقدر وابسته هستند؟

قاعدتاً واحد مشترکی برای ارزیابی تمام این عوامل وجود ندارد، مثلاً شدت جریان یک مقدار عددی است و با واحدی مثل کیلوگرم در ساعت توصیف می‌شود اما نیاز به تجهیزات یا کارکنان مشترک یا شباهت فرایندهای بازرسی فقط به‌صورت کیفی توصیف می‌شوند، به همین علت اولاً تمام عوامل را به‌صورت کیفی (نه عددی) توصیف می‌کنیم و دوماً این کار را به‌صورت نظام‌مند انجام می‌دهیم تا به توصیف‌های قابل مقایسه و ارزیابی برسیم.

در این درس قصد داریم به سؤال اول پاسخ دهیم، یعنی مشخص کنیم که هر دو بخش از نظر جریان مواد چقدر وابسته هستند و با این‌که به مقادیر دقیق عددی دسترسی داریم از توصیف‌ کیفی استفاده می‌کنیم تا بتوانیم تأثیر شدت جریان و سایر عوامل را مقایسه کنیم.

در ادامه‌ همه‌ی کارها را قدم‌ به قدم توضیح دادیم و با پیروی از آن‌ها به نموداری می‌رسید که پاسخ سوال اول و خروجی این درس است؛ بعداً از این نمودار برای تعیین وابستگی بخش‌ها به‌صورت کلّی (سؤال سوم) یا رسم دیاگرام ارتباط بخش‌ها بر اساس شدت جریان استفاده خواهید کرد.

قدم اول: تهیه‌ی پیش‌نیازها

می‌خواهیم وابستگی و نزدیکی بخش‌ها را فقط بر اساس شدت جریان تعیین کنیم و برای این کار باید مقدمات زیر فراهم باشد:


باید فهرستی از بخش‌های مختلف داشته باشیم. این بخش‌ها ممکن است ساختمان‌ها و سوله‌ها، دپارتمان‌ها، ایستگاه‌های کاری یا ماشین‌آلات باشند و بستگی دارد که چه هدفی را دنبال می‌کنیم، مثلاً در طرح‌ریزی جزئیات به دنبال تعیین روابط ماشین‌آلات هستیم یا در مراحل آغازین طرح‌ریزی (مطابق درس‌های ویکی‌تولید) ابتدا  وابستگی دپارتمان‌های مختلف را تعیین کنیم.


باید شدت جریان مواد میان هر دو بخش را محاسبه کرده باشیم؛ برای این‌کار می‌توانیم مسیرهای حرکت مواد را از FPC استخراج کنیم، سپس مقادیر شدت جریان میان هر دو بخش را محاسبه کنیم  و نهایتاً نتایج را در یک ماتریس از-به یا دیاگرام جریان به نمایش بگذاریم.

برای پیش‌نیاز اول باید به درس‌های ابتدایی دوره‌ی طرح‌ریزی مراجعه کنید و با تحلیل‌های P-Q و C-Q و انواع روش‌های کلّی استقرار و معیارهای بخش‌بندی آشنا شوید.

برای پیش‌نیاز دوم باید به درس‌های OPC و FPC و علی‌الخصوص درس شدت جریان مراجعه کنید و نهایتاً به جدولی شبیه زیر برسید:

همان‌طور که می‌بینید برای تعیین وابستگی دو بخش، مجموع جریان را بررسی می‌کنیم و به رفت و برگشتی بودن آن‌ها کاری نداریم، پس اگر اطلاعات قبلاً در ماتریس از-به درج شده است یادتان باشد که برای تعیین کل جریان باید هر دو مقدار بالا و پایین قطر ماتریس (مثلاً از ۱ به ۲ یا از ۲ به ۱) را با هم جمع کنیم تا مجموع جریان محاسبه شود.

قدم دوم: مرتب کردن فهرست شدت جریان مواد میان بخش‌ها

داده‌های جدول قبلی را به ترتیب شدت جریان مرتب می‌کنیم.

قدم سوم. تبدیل شدت جریان (عددی) به حروف توصیفی

در این مرحله می‌خواهیم مقادیر عددی شدت جریان را به‌صورت کیفی و غیرعددی توصیف کنیم.

اگر خودمان این‌کار را انجام دهیم و ساختار مشخصی نداشته باشیم، بعداً ارزیابی و مقایسه‌ی نتایج با سایر عوامل مؤثر (به جز شدت جریان) دشوار یا امکان‌ناپذیر می‌شود پس از ساختار مشخصی پیروی می‌کنیم که موتر معرفی کرد و امروزه در بسیاری از منابع طرح‌ریزی از آن استفاده می‌شود.

نا به نظر موتر برای توصیف شدت جریانی که میان هر دو بخش وجود دارد باید از حروف توصیفی زیر استفاده کنیم که او آن‌ها را Vowel Codes می‌نامد:

A: Abnormal high intensity of flow

E: Especially high intensity of flow

I: Important intensity of flow

O: Ordinary intensity of flow

U: Unimportant moves of negligible intensity

معنای این حروف را به زبان انگلیسی نوشتیم تا دلیل نام‌گذاری هر کدام معلوم باشد و راحت‌تر آن‌ها را به ذهن بسپارید. در ادامه ترجمه‌ی فارسی این حروف را بخوانید:


A: شدت جریان میان بخش‌ها به‌صورت غیرطبیعی زیاد است (بسیار بسیار زیاد است)

E: شدت جریان میان بخش‌ها به‌طور خاصی زیاد است (بسیار زیاد است)

I: شدت جریان مهمی میان بخش‌ها وجود دارد (زیاد)

O: شدت جریان میان بخش‌ها معمولی است. (متوسط)

U: شدت جریان قابل چشم‌پوشی و بی‌اهمیت است.

ضمناً برای توصیف دقیق‌تر مجازیم که هر کدام از این حروف را (به جز U) با علامت + و – نشان دهیم تا به دو گروه مجزا تقسیم شوند و در این حالت ۹ گروه مختلف برای توصیف اهمیت جریان خواهیم داشت که به ترتیب عبارتند از:



A+

A-

E+

E-

I+

I-

O+

O-

U

در این حالت شدت جریان O+ از O- بیشتر است و مهم‌تر در نظر گرفته می‌شود اما اهمیت هر دوی آن‌ها از I- کمتر است.

برای تبدیل شدت جریان به کدهای توصیفی (A و E و I و O و U) ابتدا برای شدت جریان هر دو بخش، یک نمودار میله‌ای رسم می‌کنیم.

سپس بازه‌های مختلفی را تعریف می‌کنیم که هر کدام به یکی از کدهای توصیفی تعلق دارند.

هر کدام از مقادیر شدت جریان در یکی از این بازه‌ها قرار می‌گیرد و متناسب با آن نام‌گذاری می‌شود.

بازه‌ها بر اساس تجربیات و نظریات تحلیل‌گران انتخاب می‌شوند (چون یک توصیف کیفی هستند) اما موتر توضیحاتی را در کتابش نوشته است که می‌تواند راهنمای خوبی برای این‌کار باشد:

معمولاً بازه‌ی A فقط ده درصد از روابط را شامل می‌شود اما همین روابط حدود ۴۰ % از کل جریان  را به خود اختصاص می‌دهند، در حالی‌که بازه‌ی O معمولاً ۱۰% از کل شدت جریان را به خود اختصاص دهد اما ۴۰% روابط را در بر می‌گیرید.

البته این جملات موتر چندان دقیق و قابل اعتماد نیست و شبیه یک راهنمایی کاملاً عمومی است تا بلاتکلیف نمانیم.

اگر دقت کنید، در جدولی که رسم کردیم بازه‌ی A فقط شامل دو شدت جریان میان بخش‌های اول و هفتم و بخش‌های اول و ششم می‌شود که اگر نسبت آن به کل ۲۱ رابطه را محاسبه کنیم حدوداً ۱۰% می‌شود.

از طرفی شدت جریان همین دو رابطه (۱۸۰۰ و ۱۶۰۰) معادل ۳۴۰۰ واحد است که به نسبت کل شدت جریان (۹۲۰۸ واحد) حدود ۳۷% از آن را به خود اختصاص می‌دهند.

این اعداد با قاعده‌ی ۱۰% و ۴۰% موتر هم‌خوانی دارند و به نظر می‌رسد که عملکردمان در ارزش‌گذاری کیفی مقادیر شدت جریان، متوازن بوده است.

نموداری که رسم کردیم خروجی این درس و جواب سؤال اول است و یکی از ورودی‌های بسیار مهم در فرایند طرح‌ریزی محسوب می‌شود که به زودی با نحوه‌ی استفاده از آن آشنا خواهید شد.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *