دیاگرام جریان (وابستگی بر اساس جریان مواد)

قدم اول: تهیه‌ی پیش‌نیازها

برای تهیه دیاگرام جریان، باید موارد زیر را تهیه کنیم:

باید متناسب با هدف‌مان، فهرستی از بخش‌های مختلف را تهیه کنیم؛ این بخش‌ها ممکن است ساختمان‌ها، سوله‌ها، دپارتمان‌ها، ایستگاه‌های کاری یا ماشین‌آلات باشند. مثلاً در فاز دوم طرح‌ریزی معمولاً به المان‌های بزرگ‌تر مثل ساختمان‌ها و سوله‌ها و دپارتمان‌ها توجه می‌کنیم. اما در فاز سوم روی جزئیات، مثل ماشین‌آلات و ایستگاه‌های کاری توجه داریم. برای بخش‌بندی دقیق‌تر و اصولی‌تر واحد تولیدی، می‌توانید از درس‌های اول تا ششم مجموعه طرح‌ریزی استفاده کنید.

باید قبلاً شدت جریان میان هر دو المان را محاسبه کرده باشیم. بدین منظور می‌توانیم: مسیرهای حرکت را از FPC استخراج، شدت جریان میان هر دو بخش را محاسبه کنیم و نتایج را مثل زیر در ماتریس از-به یا دیاگرام جریان به نمایش بگذاریم.

قدم دوم: مرتب کردن شدت جریان

در قدم دوم، مندرجات جدول را به ترتیب شدت جریان مرتب می‌کنیم.

قدم سوم. تبدیل اعداد شدت جریان به حروف توصیفی

در این مرحله اولاً باید مقادیر عددی شدت جریان را به شکل توصیفی تبدیل کنیم. ثانیاً دیاگرام جریان را تشکیل دهیم.

موتر برای استانداردسازی توصیف‌های کیفی، حروف زیر را برای توصیف غیرعددی شدت جریان پیشنهاد کرده است:

A: Abnormal high intensity of flow

E: Especially high intensity of flow

I: Important intensity of flow

O: Ordinary intensity of flow

U: Unimportant moves of negligible intensity

معنای این حروف را به زبان انگلیسی نوشتیم تا دلیل نام‌گذاری هر کدام معلوم باشد و راحت‌تر آن‌ها را به ذهن بسپارید:

A: شدت جریان میان بخش‌ها به‌صورت غیرطبیعی زیاد است (بسیار بسیار زیاد است)

E: شدت جریان میان بخش‌ها به‌طور خاصی زیاد است (بسیار زیاد است)

I: شدت جریان مهمی میان بخش‌ها وجود دارد (زیاد)

O: شدت جریان میان بخش‌ها معمولی است. (متوسط)

U: شدت جریان قابل چشم‌پوشی و بی‌اهمیت است.

ضمناً برای توصیف دقیق‌تر می‌توانیم هر کدام از این حروف را (به جز U) با علامت + و – نشان دهیم. بدین ترتیب ۹ گروه مختلف برای توصیف اهمیت جریان خواهیم داشت که به ترتیب عبارتند از:

A+

A-

E+

E-

I+

I-

O+

O-

U

برای تبدیل شدت جریان به کدهای توصیفی (A و E و I و O و U) ابتدا برای جریان بین هر دو بخش، یک نمودار میله‌ای رسم می‌کنیم. سپس بازه‌های مختلفی را تعریف می‌کنیم که هر کدام به یکی از کدهای توصیفی تعلق دارند. هر کدام از مقادیر شدت جریان در یکی از این بازه‌ها قرار می‌گیرد و متناسب با آن نام‌گذاری می‌شود. در زیر یک دیاگرام جریان را می‌بینید.

بازه‌های دیاگرام بر اساس تجربیات و نظریات تحلیل‌گران انتخاب می‌شوند (چون یک توصیف کیفی هستند) اما موتر توضیحاتی در کتابش دارد که برای تعیین دقیق‌تر آن‌ها مفید است: معمولاً بازه‌ی A فقط شامل ده درصد از روابط است، اما همین میزان مسئول حدود ۴۰ % از کل شدت جریان هستند. حال آن که بازه‌ی O معمولاً ۱۰% از کل شدت جریان را به خود اختصاص دهد، اما ۴۰% روابط مربوط به آن هستند.

در دیاگرام جریان بالا، بازه‌ی A فقط شامل جریان میان بخش‌های اول و هفتم و بخش‌های اول و ششم است. یعنی دو رابطه از کل ۲۱ رابطه و حدوداً ۱۰% آن‌ها را شامل می‌شود. از طرفی شدت جریان همین دو رابطه (۱۸۰۰ و ۱۶۰۰) معادل ۳۴۰۰ واحد است که به نسبت کل شدت جریان (۹۲۰۸ واحد) حدود ۳۷% است. این اعداد با قاعده‌ی ۱۰% و ۴۰% موتر هم‌خوانی دارند و به نظر می‌رسد که عملکردمان در ارزش‌گذاری کیفی مقادیر شدت جریان، مناسب بوده است.

نموداری که رسم کردیم خروجی این درس و جواب سؤال اول است و یکی از ورودی‌های بسیار مهم در فرایند طرح‌ریزی محسوب می‌شود که به زودی با نحوه‌ی استفاده از آن آشنا خواهید شد.