شما در حال خواندن درس نمایش وابستگی با دیاگرام ارتباط هستید. این درس مربوط به مجموعه طرح‌ریزی است.

نمایش تصویری ارتباط بخش‌ها و دیاگرام ارتباط یا Relationship Diagram

در این درس با دیاگرام ارتباط آشنا خواهید شد. یادآور می‌شویم که سه رویکرد برای سنجش وابستگی المان‌ها وجود دارد. اول این که میزان ارتباط را فقط بر اساس جریان مواد بسنجیم. دوم این که جریان مواد را کنار بگذاریم و سایر عوامل را مبنا قرار دهیم. سوم این که هم جریان مواد و هم سایر عوامل را لحاظ کنیم. اگر راه اول را انتخاب کرده باشیم، برای نمایش شدت ارتباط بخش‌ها از دیاگرام جریان (Flow Diagram) استفاده می‌کنیم. اما اگر بخواهیم سایر عوامل را هم در نظر بگیریم، باید از دیاگرام ارتباط (Relationship Diagram) استفاده کنیم.

دیاگرام ارتباط موقعیت تقریبی المان‌ها در کنار یکدیگر را نشان می‌دهد، اما شامل مساحت، شکل یا فاصله‌ی المان‌ها نیست. ناگفته نماند که دیاگرام ارتباط می‌تواند برای به تصویر کشیدن ارتباط بخش‌های بزرگ و کلی مثل سوله‌ها و ساختمان‌ها و دپارتمان‌ها، یا برای به تصویر کشیدن ارتباط میان المان‌های کوچک‌تر مثل ماشین‌آلات و ایستگاه‌های کاری موجود در یک سوله مورد استفاده قرار بگیرد. بنابراین از آن می‌توانیم هم در فاز دوم (طرح‌‌ریزی کلیات) و هم در فاز سوم (طرح‌ریزی جزئیات) استفاده کنیم.

قواعدی برای ترسیم دیاگرام ارتباط

در SLP برای رسم دیاگرام ارتباط، استانداردهایی مقرر شده که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

برای هر کدام از بخش‌ها -المان‌ها- متناسب با کارکردی که دارد از یک علامت استفاده می‌‌کنیم.

برای هر بخش یک عدد یا حرف مشخص در نظر می‌گیریم.

بین هر دو بخش، خطوطی رسم می‌کنیم که تعدادشان متناسب با شدت وابستگی‌ آن‌هاست.

استاندارد مشخصی برای انتخاب رنگ خط‌‌ها و المان‌ها وجود دارد که پیروی از آن اختیاری است.

علائم در دیاگرام ارتباط

علائمی که در دیاگرام ارتباط استفاده می‌کنیم همان‌ مواردی هستند که در درس نمودار فرایند جریان گفتیم، اما چند علامت دیگر نیز به آن‌ها اضافه شده‌اند. مجموعه این علائم را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

نمادها در دیاگرام ارتباط (Relationship Diagram)

در خیلی از منابع به جای استفاده از علائم بالا، اسم بخش‌ها و المان‌های مختلف را در کادرهای مستطیلی می‌نویسند. این کار متداول است، زیرا ضرورتی ندارد که همه‌ پیشنهادات موتر در SLP را مو به مو اجرا کنیم.

خطوط وابستگی

در دیاگرام جریان به‌ جای حروف A و E و I و O و U و X خطوطی را در میان بخش‌ها رسم می‌کنیم که تعداد و رنگ آن‌ها معنای مشخصی دارد:

معنای خطوط در دیاگرام ارتباط

تعداد خطوط معادل ارزش عددی کدهای توصیفی است که در درس قبلی گفتیم، مثلاً ارزش A برابر ۴ بود و در دیاگرام جریان برای نمایش آن چهار خط رسم می‌کنیم. همان‌طور که گفتیم استفاده از رنگ‌ها اجباری نیست؛ اما اگر بخواهیم رنگ‌آمیزی کنیم: ارتباط نوع A با قرمز، E با  نارنجی، I با سبز، O با آبی، X با قهوه‌ای و XX با مشکلی نشان داده می‌شود.

در گذشته توضیح دادیم که برای دقیق‌تر کردن توصیف‌ها می‌توانیم از علائم + و – برای حروف A و E و I و O استفاده کنیم. اگر از این علایم استفاده کرده‌ باشیم، در دیاگرام ارتباط باید برای علامت + از خط عادی و برای علامت – از خط‌چین استفاده کنیم تا از هم تفکیک شوند. پس مثلاً A منفی را با چهار خط‌چین قرمر نشان می‌دهیم.

مراحل ترسیم دیاگرام ارتباط

برای رسم دیاگرام ارتباط لازم نیست حتماً از رویه‌ی خاصی پیروی کنیم، اما معمولاً ترسیم و موقعیت‌دهی بخش‌ها از وابسته‌ترین بخش‌ها -حرف A- آغاز می‌شود و سپس نوبت به بخش‌هایی با اهمیت کم‌تر می‌رسد. ضمناً فرایند ترسیم این دیاگرام بر پایه‌ی آزمون و خطاست و شاید بارها آن‌ را تغییر دهیم. در ادامه مثالی می‌زنیم که بر اساس نمودار ارتباط در درس قبل تنظیم شده است. احتمالاً نمودار زیر برایتان آشنا است:

ترسیم را از بخش‌هایی شروع می‌کنیم که میزان وابستگی آن‌ها با A توصیف شده است.

حالا ارتباطاتی که با E توصیف شده‌اند را اضافه می‌کنیم.

در مرحله‌ی بعد ارتباطات مهم (I) را اضافه می‌کنیم.

همان‌طور که می‌بینید جای دپارتمان‌های دو و چهار را تغییر دادیم و نهایتاً با اضافه شدن تمام بخش‌ها و ارتباطات داریم:

توجه کنید که مطلوب نبودن ارتباط (X) الزاماً به معنای دور کردن بخش‌های مربوطه نیست، بلکه گاهی می‌توانیم با دیوارکشی یا ایزوله کردن بخش‌ها شرایطی را فراهم کنیم که در نزدیکی هم قرار بگیرند.

اگر در نمودار بخشی وجود دارد که به تعداد زیادی از بخش‌های دیگر متصل است، شاید لازم باشد که تعداد بیشتری از آن بخش داشته باشیم، مثلاً همه‌ی کارکنان به سرویس‌ بهداشتی نیاز دارند و این بخش با تعداد زیادی از بخش‌های ارتباط دارد، پس می‌توانیم تعداد بیشتری از آن را پیش‌بینی کنیم.

موضوع دیگری که باید به آن توجه کنیم طول خط‌های مختلف است. گاهی دور یا نزدیک بودن بخش‌ها بر اساس پارامتر خاصی تعیین می‌شود که با ارزش‌های توصیفی، ارتباط خطی دارد. در این شرایط که به ندرت اتفاق می‌افتد باید طول خط قرمز را مبنا قرار دهیم. سپس طول خطوط نارنجی را  ۱٫۵ تا ۲ برابر، طول خطوط سبز را ۲ تا ۳ برابر و طول خطوط آبی را بیش از ۴ برابر خط قرمز انتخاب کنیم. البته در مثالی که بررسی کردیم چنین شرایطی وجود نداشت اما فاصله‌ها را رعایت کردیم تا منظورمان مشخص باشد (برای همین خطوط‌مان شیب‌دار شد).

اگر در همین مرحله، فاصله‌ی تقریبی بخش‌ها را می‌دانیم باید آن‌‌ها را اعمال کنیم. مثلاً اگر فاصله‌ی بخش‌های اول و دوم حدوداً ۴۰ متر و بخش‌های هفتم و هشتم حدوداً ۱۰ متر است، باید طول خط‌هایی که بین آن‌ها رسم می‌کنیم با همین نسبت باشند. همچنین برای این‌که کارمان دقیق‌تر باشد، می‌توانیم قاعده‌ی مشخصی برای رسم خطوط لحاظ کنیم تا اندازه‌ها قابل مقایسه کردن باشند، مثلاً همه‌ی خطوط را به‌صورت مرکز تا مرکز رسم کنیم یا اگر بخش‌ها را به‌صورت مستطیل نمایش می‌دهیم (بر خلاف توصیه‌ی موتر که استفاده از علامت‌ها را پیشنهاد می‌کند) کوتاه‌ترین فاصله‌ بین محیط خارجی آن‌ها را در نظر بگیریم.

شما درس 41 از مجموعه طرح‌ریزی را مطالعه کردید. درس‌های این مجموعه به ترتیب عبارتند از:
درس 1- مفهوم و اهمیت طرح ریزی واحدهای صنعتی

فاز اول: تعیین موقعیت مکانی واحد صنعتی

قدم اول- انتخاب چند گزینه برای مکان واحد صنعتی

درس 2- معیارهایی برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 3- مکان‌یابی با روش مرکز ثقل

قدم دوم- انتخاب بهترین گزینه

درس 4- روش نقطه‌ سربه‌سر برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 5- روش امتیازدهی وزنی برای انتخاب مکان واحد صنعتی

فاز دوم: طرح‌ریزی کلیات

قدم اول- تعیین بخش‌ها و نواحی کلی واحد صنعتی

درس 6- استقرار محصولی
درس 7- استقرار فرایندی
درس 8- استقرار ثابت
درس 9- استقرار بر اساس تکنولوژی گروهی (GT)
درس 10- تعیین استقرار با منحنی محصول-مقدار و منحنی هزینه-مقدار
درس 11- معیارهایی برای بخش‌بندی واحد صنعتی

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی بخش‌ها

درس 12- جریان مواد چیست و چه اهمیتی دارد؟
درس 13- نمودار فرایند عملیات (OPC)
درس 14- نمودار فرایند جریان (FPC)
درس 15- نمودار فرایند چند محصولی (MPPC)
درس 16- ماتریس از-به (From-To)
درس 17- چیدمان نقاط ورود و خروج
درس 18- الگوهای جریان مواد
درس 19- شدت جریان مواد
درس 20- نمایش شدت جریان مواد
درس 21- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان
درس 22- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان و سایر عوامل
درس 23- نمایش وابستگی با دیاگرام ارتباط

قدم سوم- تخمین فضای مورد نیاز

درس 24- روش‌های تخمین فضا
درس 25- ترسیم دیاگرام ارتباط فضا و دیاگرام بلوکی

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

فاز سوم: طرح‌ریزی جزئیات

قدم اول- تعیین جزئیات

در مورد ماشین‌آلات
درس 26- معیارهای عمومی برای انتخاب ماشین‌آلات
درس 27- محاسبه تعداد ماشین‌آلات مورد نیاز
درس 28- آشنایی با خط تولید و بالانس آن
در مورد انتقال مواد
درس 29- مفهوم و اهمیت Material Handling
درس 30- مواد، حرکات و روش‌ها در انتقال مواد
درس 31- اصول انتقال مواد
درس 32- گروه‌بندی مواد برای طراحی سیستم انتقال
درس 33- طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد
درس 34- انواع بار واحد و تجهیزات واحدسازی
درس 35- تراکها و وسایل نقلیه صنعتی
در مورد سایر المان‌ها
درس 36- واحدهای ارسال و دریافت
درس 37- انبارها
درس 38- راهروها
درس 39- فضاهای اداری
درس 40- ایستگاه‌های کاری

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی المان‌ها

قدم سوم- محاسبه دقیق‌تر فضاهای مورد نیاز

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

درس 41- تبدیل نتایج اولیه به طرح‌های کاربردی
درس 42- خروجی گرفتن از پروژه طرح‌ریزی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

درس 43- ارزیابی طرح‌ها بر اساس جابه‌جایی مواد
درس 44- ارزیابی طرح‌ها بر اساس هزینه
درس 45- ارزیابی طرح‌ها با روش امتیازدهی وزن‌دار
درس 46- شاخص‌های پرکاربرد در ارزیابی طرح‌ها
0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید