روش امتیازدهی وزن دار برای انتخاب مکان واحد صنعتی

برای استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار به چه اطلاعاتی نیاز داریم؟

فرض کنید چند گزینه برای مکان واحد صنعتی پیشنهاد شده و باید یکی از آن‌ها را انتخاب کنیم. مثلاً گزینه اول یک قطعه زمین در شهرک صنعتی الف و گزینه‌ی دیگر زمینی در شهرک صنعتی ب است. برای ارزیابی و مقایسه گزینه‌ها باید معیار داشته باشیم. پس ابتدا مهم‌ترین معیارها را شناسایی می‌کنیم. همچنین برای این که بتوانیم گزینه‌ها را متناسب با معیارها بسنجیم، باید به اطلاعات مرتبط دسترسی داشته باشیم. مثلاً اگر پارامترهای مورد نظر قیمت خرید و متراژ هستند، باید در مورد قیمت خرید و متراژ هر گزینه تحقیق کنیم.

ترتیب استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار

در بحث انتخاب مکان مناسب برای واحد صنعتی توسط روش امتیازدهی وزن‌دار، باید اقدامات زیر را به ترتیب انجام دهیم.

۱- تعیین گزینه‌های مکانی

گفتیم که روش امتیازدهی وزن‌‌دار برای مقایسه گزینه‌ها و شناسایی مناسب‌ترین گزینه است. بنابراین بر اساس پارامترهایی که در این درس گفتیم، گزینه‌هایی که ظاهراً مناسب به نظر می‌رسند را شناسایی می‌کنیم. البته معمولاً گزینه‌هایمان محدودند. زیرا در عموم موارد از ابتدا منطقه خاصی -مثل یک استان یا محدوده یک شهر- را در نظر داریم. از میان زمین‌ها و سوله‌های آن منطقه، خیلی از آن‌ها غیر صنعتی هستند و نمی‌توانیم برای آن‌ها مجوز بگیریم. خیلی‌ها بیش از اندازه کوچک یا بزرگند. بعضی خیلی گران هستند و بعضی با فعالیت‌مان تناسب ندارند. در نتیجه فقط چند گزینه‌ی محدود باقی می‌ماند.

۲- تعیین پارامترهای ارزیابی

در درس انتخاب مکان کارخانه، با تعدادی از معیارهای مهم در انتخاب مکان کارخانه آشنا شدید. برای استفاده از روش امتیازدهی وزن‌دار و انتخاب پارامترهای مهم، معیارهای ارائه شده در این درس بسیار مناسب هستند. برای انتخاب دقیق‌تر پارامترها باید به نکات زیر توجه کنیم.

بعضی ویژگی‌ها باید لزوماً در تمام گزینه‌ها وجود داشته باشند. مثلاً کاربری آن‌ها باید متناسب باشد، وگرنه امکان اخذ مجوز برای آن‌ها وجود ندارد. اصولاً گزینه‌هایی که انتخاب می‌کنیم و قصد مقایسه‌شان را داریم، باید تمام ویژگی‌های ضروری را داشته باشند. بدیهی است معیارهایی که وضعیت مشابهی در تمام گزینه‌ها دارند، کمکی به مقایسه و ارزیابی‌شان نمی‌کنند.

بهتر است که پارامترها هم‌پوشانی نداشته باشند، اما اگر هم‌پوشانی دارند باید تلاش کنیم که با وزن‌دهی دقیق‌تر، مانع از تأثیرگذاری بیش از حد یک پارامتر شویم. مثلاً پارامترهای آب‌وهوا و هزینه‌های حمل‌ونقل هم‌پوشانی دارند چون شرایط بد آب‌وهوا باعث افزایش هزینه‌ حمل‌ونقل می‌شود. پس باید وزن پارامتر آب و هوا را با این فرض انتخاب کنیم که تأثیری در هزینه‌ها ندارد، چون هزینه‌ها را جداگانه ارزیابی می‌کنیم. البته رعایت این ملاحظات الزامی نیست، اما دقت ارزیابی را افزایش می‌دهد.

نباید معیارها بیش از حد کلی باشند. پس اگر معیاری داریم که می‌تواند به معیارهای کوچک‌تر و مهم تبدیل شود، بهتر است همان معیارهای کوچک‌تر را مبنا قرار دهیم. مثلاً فرض کنید معیارها مطابق زیر باشند.

دسترسی به: مشتریان، تأمین‌کنندگان، نیروی کار مناسب و صنایع مرتبط را می‌توانیم به پارامترهای دقیق‌تر تبدیل کنیم که نمونه‌ی آن را مشاهده می‌کنید.

۳- وزن‌دهی به پارامترها

در این مرحله با توجه به اهمیت هر پارامتر، برای آن ضریب مشخص می‌کنیم. هر چقدر ضریب بالاتر باشد، امتیاز آن پارامتر مؤثرتر خواهد بود.

۴- امتیازدهی و مقایسه

در این مرحله باید به هر گزینه از لحاظ پارامترهای مختلف امتیاز دهیم. ارزیابی می‌تواند به‌ صورت انفرادی یا جمعی انجام شود. مثلاً می‌توانیم یک کارشناس برای آن استخدام کنیم، گروه کارشناسی تشکیل دهیم، از روش دلفی استفاده کنیم یا رویه‌ دیگری پیش بگیریم. برای دقیق‌تر شدن نتایج بهتر است چهارچوب مشخصی برای امتیازدهی تعریف کنیم، مثلاً  اعلام کنیم که برای شرایط ایده‌آل از اعداد ۸ الی ۱۰، برای شرایط خوب از اعداد ۶ و ۷، برای شرایط متوسط از ۴ و ۵ و برای شرایط نامساعد از امتیاز‌های ۱ تا ۳ استفاده شود. در جدول زیر از روش امتیازدهی وزن‌دار برای مقایسه‌ی سه گزینه استفاده شده و گزینه اول با ۱۳۰ امتیاز در اولویت قرار گرفته است.