شما در برگه‌ی راهنمای آموزش «طرح‌ ریزی واحدهای صنعتی» هستید.

آموزش آنلاین طرح ریزی و طراحی کارخانه

نحوه‌‌ی قرارگیری دپارتمان‌های مختلف، ماشین‌آلات، خطوط تولید، انبارها، ورودی‌ها و خروجی‌ها و سایر المان‌های واحد صنعتی، تأثیر زیادی در هزینه‌ها و بهره‌وری آن دارد. بخش زیادی از مباحثی که در «طرح ریزی واحدهای صنعتی» ارائه می‌شوند، برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر راجع به نحوه‌ی قرارگیری تسهیلات مختلف هستند. برای مطالعه‌ی بیشتر در مورد «تعریف طرح ریزی» و «ضروریت پرداختن به آن» به این درس مراجعه کتید.

SLP یک سیستم برای طرح ریزی واحدهای صنعتی است که سال‌ها قبل، توسط شخصی به اسم ریچارد موتر معرفی شد. با این که سال‌ها از زمان معرفی SLP گذشته است، هنوز هم گزینه‌ی مناسبی برای آموزش طرح‌ریزی به نظر می‌رسد. این سیستم، در اصل همان فرایند عمومی حل مسأله است که برای مسائل طرح ریزی بهینه‌سازی شده و ابزارهایی برای آن ارائه کرده است. بنابراین همانطور که «فرایندهای عمومی حل مسأله» را منسوخ نمی‌دانیم، سیستم SLP را نیز نمی‌توانیم منسوخ و غیرکاربردی بدانیم. به عبارتی هنوز هم می‌توانیم مباحث مختلف طرح‌ریزی را در قالب این سیستم ارائه کنیم و عملاً استفاده از آن منافاتی با ارائه‌ی مطالب و ابزارهای جدید ندارد.

در مجموعه‌ی طرح ریزی ویکی‌تولید، با الگوبرداری از کتاب Systematic Layout Planning (همان SLP)، مطالب را در قالب چند فاز ارائه کرده‌ایم. البته در کتاب چهار فاز معرفی شده است، اما در ویکی‌تولید سه فاز داریم که با فازهای اول تا سوم SLP همخوانی دارند.

در فاز اول، موقعیت مکانی کارخانه و المان‌های بسیار بزرگ مثل سوله‌ها و ساختمان‌ها را تعیین می‌کنیم. مثلاً تصمیم‌ می‌گیریم که زمینی مستطیلی شکل به مساحت حدوداً پنج هزار متر مربع را در شهرک صنعتی الف تهیه، و در آن دو سوله و یک ساختمان اداری مستقر کنیم.

فاز دوم برای طرح ریزی کلیات است، یعنی مشخص می‌کنیم که واحد صنعتی چه بخش‌های داشته باشد و این بخش‌ها چگونه کنار هم قرار بگیرند.

در فاز سوم، جزئیات بیشتری را برای طرح ریزی در نظر می‌گیریم و به طرح کامل‌تری می‌رسیم. به عنوان مثال، «انبارها» از اجزای اصلی هستند و معمولاً در فاز دوم به آن‌ها رسیدگی می‌کنیم، اما فقسه‌ها و راهروهای انبار، جزئیاتی هستند که در فاز سوم راجع به آن‌ها تصمیم می‌گیریم.

برای طرح ریزی باید اطلاعاتی در مورد جریان مواد، تجهیزات حمل‌ونقل، ماشین‌آلات تولید و سایر اجزای کارخانه مثل انبارها و راهروها و واحدهای تحویل و ارسال داشته باشیم. به همین علت در این مجموعه، علاوه بر موضوعاتی که مستقیماً در مورد طرح‌ریزی لی‌اوت هستند، این موضوعات را نیز در قالب مجموعه‌های تکمیلی ارائه کرده‌ایم.

برای تألیف درس‌های طرح‌ ریزی از منابع زیر استفاده کرده‌ایم.

۱- کتاب Systematic Layout Planning از Richard Muther و Lee Hales ویراست چهارم

فازهای مجموعه طرح‌ریزی بر اساس این کتاب تنظیم شده‌اند.

۲- کتاب Product Design and Factory Development از Richard Crowson ویراست دوم

بخشی از نکات ارائه شده در درس‌های جریان مواد، تعیین مکان واحد صنعتی و انتخاب ماشین‌آلات از این کتاب استخراج شده‌اند.

۳- کتاب Plant Layout and Materials Handling از Richard Crowson

در تنظیم درس‌های مربوط به بعضی ابزارها مثل دیاگرام جریان یا نمودار فرایند جریان از این کتاب استفاده کرده‌ایم.

۴- کتاب Manufacturing Facilities Design & Material Handling از Matthew P.Stephens و Fred E.Meyers ویراست پنجم

از این کتاب بیشتر برای تکمیل درس‌های مربوط به تعیین المان‌های کارخانه مثل: انبارها، تجهیزات انتقال و بخش‌های اداری کمک گرفتیم.

۵- هندبوک کاربردی Material Flow Analysis از Paul H.Brunner و Helmut Rechberger انتشارات LEWIS

از این کتاب برای تألیف بخشی از درس‌های مجموعه‌ی جریان مواد استفاده کردیم.

۵- هندبوک کاربردی Material Flow Analysis از Paul H.Brunner و Helmut Rechberger انتشارات LEWIS

از این کتاب برای تألیف بخشی از درس‌های مجموعه‌ی جریان مواد استفاده کردیم.

۶- کتاب Modeling and Analysis of Manufacturing Systems از Charles R. Standridge و Ronald G. Askin

بخش زیادی از مطالب درس تکنولوژی گروهی با کمک این کتاب تنظیم شده است.

۷- کتاب Handbook Factory Planning and Design از Hans-Peter Wiendahl و Jurgen Reichardt Peter Nyhuis انتشارات SPRINGER

از این کتاب برای تکمیل درس‌های مربوط به نقاط ورود و خروج، واحدهای ارسال و تحویل و ایستگاه کاری استفاده کرده‌ایم.

۸- کتاب Factory Planning Manual از Michael Schenk و Siegfrid Wirth و Ergon Muller انتشارات SPRINGER

بعضی نکات ارائه شده در درس‌ پارامترهای تعیین مکان واحد صنعتی از این کتاب استخراج شده‌اند.

۹- کتابچه‌ی ASME با عنوان Operation and Flow Process Charts

از این کتابچه برای دو درس OPC و FPC استفاده کرده‌ایم‌.

۹- کتابچه‌ی ASME با عنوان Operation and Flow Process Charts

۱۰- کتاب Metric Handbook Planning and Design Data از David Adler ویراست دوم

این کتاب یک منبع معماری است و مستقیماً ارتباطی با طرح‌ریزی ندارد اما بعضی نکاتی که در مورد فضاها گفتیم و بعضی تخمین‌هایی که زدیم با کمک همین کتاب بوده است.

۱۱- کتاب Systematic Handling Analysis از Richard Muther و Knut Haganas 

از این کتاب برای تالیف درس‌های انتقال مواد، مخصوصا درس‌های ارکان انتقال (مواد، حرکات و روش‌ها) و گروه‌بندی مواد استفاده کردیم.

۱۲- کتاب Introduction To Materials Handling از Richard Muther و SIDDHARTHA RAY

از این کتاب برای تألیف درس‌های مربوط به تجهیزات انتقال استفاده کرده‌ایم.


۱۴- کتاب Operations Management از William J.Stevenson ویراست دوازدهم

از این کتاب برای تالیف درس‌هاب استقرار فرایندی، محصولی، گروهی و ثابت استفاده کرده‌ایم.

۱۵- کتاب Assembly Processes Finishing, Packaging and Automation از Richard Crowson انتشارات Taylor & Francis

در تألیف بعضی از درس‌های آشنایی با اجزای کارخانه، از این کتاب استفاده کرده‌ایم.

۱۷- کتاب Material Handling: Principles and Practices از Van Nostrand

برای بخشی از توضیحات مربوط به اصول انتقال مواد از این کتاب گرفته استفاده کرده‌ایم. البته کتاب‌های Manufacturing Facilities Design & Material Handling و Introduction to Materials Handling هم به خوبی این موضوع را بررسی کرده‌اند و می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

۱۸-کتاب Plant Layout and Material Handling از J.M Apple نسخه‌ی سوم از انتشارات John Wiley

در درس مربوط به راهروها از اطلاعات این کتاب استفاده کردیم، همچنین در درس‌ مربوط به محاسبه‌ی فضاها از کاربرگی صحبت کرده‌ایم که مربوط به این کتاب است.

۱۹-کتاب Assembly Line Planning And Control از Nick T.Thomopoulos  از انتشارات Springer

از این کتاب برای تدوین درس‌ خط تولید کمک گرفته‌ایم.

۱۹-کتاب Materials Handling Handbook از Harold A. Bolz  از انتشارات Ronald Press

از این کتاب برای تهیه‌ی طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد استفاده کرده‌ایم.

۲۰-دستورالعمل‌های سایت MHI.ORG در حوزه‌ی انتقال مواد

درس اصول انتقال مواد بر اساس یکی از دستورالعمل‌های مشهور MHIA (یا همان MHI) تدوین شده است.

۲۱-وبسایت RichardMuther.com

بسیاری از تصاویر مربوط به کاربرگ‌ها و ابزارهای SLP را از این وبسایت تهیه کردیم.

درس‌های مجموعه طرح ریزی ویکی‌تولید، در سه فاز زیر ارائه می‌شوند:

دسترسی سریع به مجموعه‌های تکمیلی طرح‌ریزی:

درس‌های مجموعه طرح‌ریزی به ترتیب عبارتند از:

درس 1- مفهوم و اهمیت طرح ریزی واحدهای صنعتی

فاز اول: تعیین موقعیت مکانی واحد صنعتی

قدم اول- انتخاب چند گزینه برای مکان واحد صنعتی

درس 2- معیارهایی برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 3- مکان‌یابی با روش مرکز ثقل

قدم دوم- انتخاب بهترین گزینه

درس 4- روش نقطه‌ سربه‌سر برای انتخاب مکان واحد صنعتی
درس 5- روش امتیازدهی وزنی برای انتخاب مکان واحد صنعتی

فاز دوم: طرح‌ریزی کلیات

قدم اول- تعیین بخش‌ها و نواحی کلی واحد صنعتی

درس 6- استقرار محصولی
درس 7- استقرار فرایندی
درس 8- استقرار ثابت
درس 9- استقرار بر اساس تکنولوژی گروهی (GT)
درس 10- تعیین استقرار با منحنی محصول-مقدار و منحنی هزینه-مقدار
درس 11- معیارهایی برای بخش‌بندی واحد صنعتی

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی بخش‌ها

درس 12- جریان مواد چیست و چه اهمیتی دارد؟
درس 13- نمودار فرایند عملیات (OPC)
درس 14- نمودار فرایند جریان (FPC)
درس 15- نمودار فرایند چند محصولی (MPPC)
درس 16- ماتریس از-به (From-To)
درس 17- چیدمان نقاط ورود و خروج
درس 18- الگوهای جریان مواد
درس 19- شدت جریان مواد
درس 20- نمایش شدت جریان مواد
درس 21- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان
درس 22- توصیف وابستگی بر اساس شدت جریان و سایر عوامل
درس 23- نمایش وابستگی با دیاگرام ارتباط

قدم سوم- تخمین فضای مورد نیاز

درس 24- روش‌های تخمین فضا
درس 25- ترسیم دیاگرام ارتباط فضا و دیاگرام بلوکی

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

فاز سوم: طرح‌ریزی جزئیات

قدم اول- تعیین جزئیات

در مورد ماشین‌آلات
درس 26- معیارهای عمومی برای انتخاب ماشین‌آلات
درس 27- محاسبه تعداد ماشین‌آلات مورد نیاز
درس 28- آشنایی با خط تولید و بالانس آن
در مورد انتقال مواد
درس 29- مفهوم و اهمیت Material Handling
درس 30- مواد، حرکات و روش‌ها در انتقال مواد
درس 31- اصول انتقال مواد
درس 32- گروه‌بندی مواد برای طراحی سیستم انتقال
درس 33- طبقه‌بندی تجهیزات انتقال مواد
درس 34- انواع بار واحد و تجهیزات واحدسازی
درس 35- تراکها و وسایل نقلیه صنعتی
در مورد سایر المان‌ها
درس 36- واحدهای ارسال و دریافت
درس 37- انبارها
درس 38- راهروها
درس 39- فضاهای اداری
درس 40- ایستگاه‌های کاری

قدم دوم- تعیین میزان وابستگی المان‌ها

قدم سوم- محاسبه دقیق‌تر فضاهای مورد نیاز

قدم چهارم- تبدیل نتایج طرح‌ریزی به طرح‌های کاربردی

درس 41- تبدیل نتایج اولیه به طرح‌های کاربردی
درس 42- خروجی گرفتن از پروژه طرح‌ریزی

قدم پنجم- انتخاب طرح نهایی

درس 43- ارزیابی طرح‌ها بر اساس جابه‌جایی مواد
درس 44- ارزیابی طرح‌ها بر اساس هزینه
درس 45- ارزیابی طرح‌ها با روش امتیازدهی وزن‌دار
درس 46- شاخص‌های پرکاربرد در ارزیابی طرح‌ها