روش‌های ثبت علامت تجاری در چند کشور

ثبت جداگانه علامت در چند کشور

اولین راهکاری که برای ثبت علامت در چند کشور به ذهن می‌رسد این است که آن را جداگانه درکشورهای مورد نظرمان ثبت کنیم. مثلاً اگر کشورهای مورد نظرمان ایران و چین و امارات هستند، جداگانه به دفتر ثبت علامت در هر کدام از این کشورها مراجعه می‌کنیم و اقدامات لازم را انجام می‌دهیم. طبیعتاً قوانین کشورها فرق می‌‌کند و ناظر بر آن نحوه‌ی ثبت علامت و چگونگی حمایت از آن متفاوت است. بنابراین در وهله‌ی اول لازم است تمام مقررات این کشورها را مطالعه کنیم، یا برای هر کشور از مشاور یا وکیلی که با مقررات آن کشور آشنا است کمک بگیریم. همچنین زبان کشورها فرق می‌کند و مدارک را باید به چند زبان مختلف تنظیم کنیم. هزینه‌‌های ثبت علامت باید جداگانه در هر کشور پرداخت شود و اگر بعد از ثبت علامت مشکلی به وجود بیاید، مثلاً کسی شکایت کند، باید موضوع را از طریق مراجع آن کشور پیگیری کنیم.

اگر تعداد کشورهای مورد نظرمان زیاد باشد، ثبت جداگانه‌ی علامت در آن‌ها با توجه به هزینه‌های وکیل و ترجمه و پیگیری موضوعات بعدی گران تمام می‌شود و زمان‌بر است. از طرفی ممکن است وقتی علامت را در یک کشور ثبت می‌کنیم، قبل از آن که برای ثبت آن در کشورهای دیگر اقدام کنیم، شخص دیگری همان علامت را ثبت کند. مثلاً علامت را در ایران ثبت می‌کنیم و قبل از این که اظهارنامه‌ی خود را به کشور ژاپن تقدیم کنیم، شخص دیگری آن را در ژاپن ثبت می‌کند. خوشبختانه راهکار «حق تقدم» درکنوانسیون پاریس می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند. همانطور که قبلاً اشاره کردیم، اگر علامت را در یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس (مثل ایران و بسیاری از کشورهای دیگر) ثبت کنیم، می‌توانیم تا مدتی محدود برای ثبت آن علامت در «سایر کشورهای عضو» حق تقدم داشته باشیم. یعنی حتی اگر شخص دیگری زودتر از ما برای ثبت آن علامت اقدام کند، اولویت به واسطه‌ی حق تقدم با ما خواهد بود. با این حال اگر بعضی از کشورهای مورد نظرمان عضو کنوانسیون پاریس نباشند، باید مراقب باشیم که شخص دیگری قبل از ما برای ثبت علامت اقدام نکند.

استفاده از سیستم‌های منطقه‌ای

گاهی بعضی از کشورهای یک منطقه تصمیم می‌گیرند که برای سهولت کارها، قوانین مشترکی داشته باشند یا تصمیم‌های مشترکی اتخاذ کنند. مثلاً کشورهای الف و ب و ج مطابق یک موافقت‌نامه اعلام می‌کنند که دفتر مشترکی را تأسیس کنند و متقاضیان ثبت علامت بتوانند به جای مراجعه‌ی جداگانه به مراجع هر کشور، با مراجعه به این دفتر مشترک، علامت را در هر سه کشور ثبت کند. طبیعتاً شرایط و قوانینی که این کشورها وضع می‌کنند، متناسب با صلاحدید خودشان است و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که همه‌ی اتحادیه‌های جهان، ساختار و قواعد مشابهی داشته باشند. با این حال اگر کشورهای مورد نظرمان یا تعدادی از آن‌ها عضو چنین اتحادیه‌هایی باشند، می‌توانیم به جای ثبت جداگانه‌ی علامت، مستقیماً از طریق دفتر اتحادیه اقدام کنیم تا با دادن یک اظهارنامه و پرداخت یک هزینه و پیروی از یک قانون، علامت را در همه‌ی آن‌ها ثبت کنیم.

یکی از مهم‌ترین و مشهورترین اتحادیه‌ها مربوط به اتحادیه‌ی اروپا است. اتحادیه‌ی اروپا، صرفاً در مورد مباحث مالکیت فکری نیست و مجموعه‌ی وسیعی از موضوعات مختلف را در بر می‌گیرد که یکی از آن‌ها مالکیت فکری است. متقاضی می‌تواند برای ثبت علامت تجاری، به جای این که جداگانه به کشورهای عضو اتحادیه مراجعه کند، اظهارنامه‌ی خود را به  دفتر مالکیت فکری اتحادیه اروپا (EUIPO) ارسال کند تا مطابق مقررات، علامت در تمامی کشورهای مورد نظر (از میان کشورهای عضو اتحادیه) ثبت شود. با این کار، هزینه‌ها و زمان ثبت علامت کاهش می‌یابد و پیگیری امور مربوط به علامت ساده می‌شود، اما اگر به هر علتی پروانه‌ی علامت لغو شود، در تمام کشورها لغو می‌شود. این در حالی است که اگر مثلاً علامت را جداگانه در فرانسه و آلمان ثبت کنیم و بعداً پروانه‌ی علامت در فرانسه به دلیل شکایت ذی‌نفع باطل شود، خللی به اعتبار علامت در آلمان وارد نمی‌شود. (موضوع شکایت ذی‌نفع را می‌توانید در درس حقوق ناشی از ثبت علامت مطالعه کنید)

استفاده از سیستم بین‌المللی مادرید برای ثبت علامت

علاوه بر سیستم‌های منطقه‌ای، توافقنامه‌ها و پیمان‌های گسترده‌تری وجود دارد که مقیاس‌شان جهانی است. مثلاً شاید عنوان موافقت‌نامه‌ی TRIPS (مخفف عبارت جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری) را شنیده باشید که یک توافق‌نامه‌ی جهانی است و کشورهای زیادی در آن عضو هستند. از حیث کارکرد، این موافقت‌نامه‌ها شبیه همان پیمان‌های منطقه‌ای هستند، یعنی کشورهای عضو تصمیم می‌گیرند که در مورد پاره‌ای از موضوعات، قواعد مشترکی را رعایت و تصمیم‌های مشترکی اتخاد کنند. با توجه به این که ایران عضو موافقت‌نامه‌ی TRIPS نیست و یکی از شروط استفاده از این سیستم، عضویت کشور شخص متقاضی در این موافقت‌نامه است، از ارائه‌ی توضیحات بیشتر در مورد آن صرفنظر می‌کنیم.

سیستم مادرید، یکی دیگر از سیستم‌های جهانی ثبت علامت است که ایران در آن عضویت دارد و برای «ثبت علامت در چند کشور» می‌توانیم از آن استفاده کنیم. مطابق این سیستم (یا به عبارت دقیق‌تر، مطابق توافق‌نامه‌هایی که این سیستم بر اساس آن‌ها به وجود آمده است) اگر متفاضی ثبت علامت، تبعه‌ی یکی از کشورهای عضو موافقتنامه‌ی مادرید باشد یا اقامتگاه یا محل فعالیت‌های تجاری یا صنعتی او در این کشورها باشد، می‌تواند از این سیستم استفاده کند. خوشبختانه کشورهای زیادی عضو این موافقت‌نامه هستند و از این حیث، خواسته‌ی اکثر متقاضیان برآورده می‌شود. اگر بخواهیم از این سیستم استفاده کنیم، ابتدا علامت را در مقیاس ملی (مثلاً در مراجع ذی‌صلاح ایران) ثبت می‌کنیم، سپس مراجع ملی حسب درخواست‌مان با دفتر بین‌المللی سازمان جهانی مالکیت فکری مکاتبه می‌کنند تا علامت از طریق آن دفتر در کشورهای مورد نظرمان ثبت شود. در این حالت نیازی به ارتباط جداگانه با مراجع ثبت علامت در هر کشور نیست و صرف ارسال یک اظهارنامه‌ی بین‌المللی از مراجع‌ ذی‌صلاح ملی کفایت می‌کند. عموماً وقتی تعداد کشورهای مورد نظر زیاد است، استفاده از سیستم مادرید به صرفه‌تر از ثبت جداگانه یا استفاده از سیستم‌های منطقه‌ای است.

موضوعی که شاید کمی مبهم باشد این است که مگر مقررات کشورها در مورد علائم تجاری متفاوت نیست؟ پس چگونه می‌توانیم با یک اظهارنامه‌ی واحد، علامت را در کشورهای مختلف ثبت کنیم؟ پاسخ این است صرفاً کشورهایی می‌توانند عضو موافقت‌نامه‌ی مادرید شوند که قبلاً به عضویت کنوانسیون پاریس درآمده‌اند. کنوانسیون پاریس چهارچوب کلّی قواعد مالکیت فکری را تعیین کرده است و کشورهای عضو، مثل ایران، از این چهارچوب پیروی می‌کنند. به همین علت، اصول کلّی حاکم بر علائم تجاری در تمام کشورهای عضو موافقت‌نامه‌ی مادرید مشابه است و تعارضی به وجود نمی‌آید.

برای مشاهده‌ی آخرین فهرست کشورهای عضو سیستم مادرید، روی این لینک از سایت سازمان جهانی مالکیت فکری کلیک کنید و در قسمت MEMBERSHIP، فایل پی‌دی‌اف را دانلود کنید.