فرایند تنظیم اظهارنامه و ثبت طرح صنعتی

لزوم تنظیم و ارسال اظهارنامه برای ثبت طرح صنعتی

لازمه‌ی ثبت طرح صنعتی، تنظیم و ارسال اظهارنامه است. در این خصوص باید به دو نکته توجه کنید. اولاً اظهارنامه یک فرم است (شبیه فرم ثبت‌نام دانشگاه یا فرم دریافت تسهیلات بانکی) و دوماً باید به اداره‌ی ثبت طرح‌های صنعتی (زیر مجموعه‌ی مرکز مالکیت معنوی در سازمان ثبت اسناد و املاک) تسلیم شود. در حال حاضر، تسلیم اظهارنامه طرح صنعتی به صورت اینترنتی انجام می‌شود. یعنی می‌توانید بدون مراجعه‌ی حضوری و با سایت https://ipm.ssaa.ir  فرم اظهارنامه را تکمیل و ضمایم را بارگذاری کنید.

چه مواردی باید در اظهارنامه درج شود؟

همانطور که گفتیم، اظهارنامه یک فرم است، بنابراین باید بعضی اطلاعات در آن درج شوند. بعضی اطلاعات فقط در بعضی شرایط خاص (مثلاً زمان استفاده از وکیل) درج می‌شوند. اما دو مورد زیر جزء مواردی هستند که همیشه و در هر شرایطی باید اظهارنامه ثبت طرح صنعتی درج شوند:

۱- مشخصات هویتی و آدرس متقاضی یا متقاضیان

۲- ذکر کالا و طبقه‌ای که طرح در آن ثبت می‌شود (کمی جلوتر در مورد این بند توضیح می‌دهیم)

همچنین گاهی لازم است که موارد زیر در اظهارنامه درج شوند:

۳- اگر اظهارنامه توسط نماینده‌ی متقاضی (نه خود او) تسلیم می‌شود، باید مشخصات نماینده (که مثلاً شاید وکیل یا ولی باشند) در اظهارنامه درج شود.

۴- وقتی «متقاضی ثبت طرح» و «خالقان طرح» اشخاص متفاوتی هستند، باید مشخصات و آدرس طراح یا طراحان هم درج شود. مثلاً اگر طرح را آقای احمدی به عنوان کارمند شرکت الف ایجاد کرده باشد. وکیل شرکت الف (یا یکی دیگر از نمایندگان شرکت مثل مدیر عامل مجاز) می‌تواند برای تسلیم اظهارنامه اقدام کند که در این حالت، مشخصات شرکت الف (به عنوان متقاضی)، مشخصات وکیل (به عنوان نماینده) و مشخصات آقای احمدی (به عنوان طراح) درج می‌شود.

۵- در شرایطی که متقاضی در خارج از ایران اقامت دارد، باید شخصی را در ایران معرفی کند تا نامه‌ها و اعلانات قانونی به او ابلاغ شود. مثلاً آقای براون در کشور آلمان می‌تواند در اظهارنامه: اسم، آدرس و کد پستی پسر عمومی خود در ایران را اعلام کند. (هر چند با توجه به اینترنتی شدن فرایند ثبت، مسائل مربوط به ابلاغ‌های قانونی تا حد زیادی مرتفع شده‌اند و متقاضیان می‌توانند از طریق سامانه‌ در جریان امور قرار بگیرند)

۶- اگر شخص می‌خواهد از مزایای حق تقدم استفاده کند، باید در اظهارنامه: تاریخ، محل و شماره‌ی گواهینامه‌ی طرح صنعتی خود (در خارج از ایران) را درج کند. (اگر معنای حق تقدم را نمی‌دانید، به درس شرایط ثبت طرح صنعتی مراجعه کنید)

موارد بالا از ماده‌ی ۷۰ آیین‌نامه استخراج شده‌اند. در میان این موارد، همگی شفاف هستند و به توضیح خاصی نیاز ندارند، به جز «ذکر کالا» و «ذکر طبقه» که در نگاه اول مبهم به نظر می‌رسند. این موارد را در ادامه توضیح خواهیم داد. همچنین با این که در ماده‌ی ۷۰ به «توصیف طرح» اشاره‌ای نشده است، در فرم اظهارنامه قسمتی برای توصیف ویژگی‌های مهم طرح وجود دارد. بنابراین توضیحات جداگانه‌ای هم در مورد توصیف شکل ظاهری طرح ارائه می‌کنیم.

نام کالا (یکی از مواردی که در اظهارنامه درج می‌شود)

منظور از کالا، هر محصولی است که طرح مورد نظر -همان طرحی که قرار است ثبت کنیم- در آن استفاده می‌شود. برای اشاره به نام کالا باید از اسم عمومی و متعارف آن -یعنی همان اسمی که عموم مردم برای اشاره‌ به کالای مورد نظر استفاده می‌کنند- استفاده کنیم. همچنین برای تعیین نام کالا نباید توضیحات و جزئیات اضافه ارائه کنیم، به عنوان مثال «جعبه‌ی لوازم بهداشتی با کد ۱۲۱» یا «ستِ مبلمان مجلل» یا «ستِ قابلمه‌ی حرفه‌ای سرآشپز» یا «قاب موبایل جنگ ستارگان» عبارات مناسبی نیستند و به جای آن‌ها می‌توانیم از عباراتی مثل «جعبه‌ی لوازم بهداشتی» و «ستِ مبلمان» و «ستِ قابلمه» و «قاب تلفن» استفاده کنیم.

تعیین طبقه (یکی از مواردی که در اظهارنامه درج می‌شود)

یکی از اطلاعات مندرج از اظهارنامه، طبقه یا طبقاتی است که طرح در آن‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرد. معمولاً یک طرح فقط می‌تواند در یک یا چند طبقه‌ی مشخص مورد مورد استفاده قرار بگیرد، به عنوان مثال شکل ظاهری یک مانتو اصولاً نمی‌تواند برای محصول دیگری مثل کابینت یا خودرو استفاده شود، لذا صاحبان طرح آن را در طبقه‌ی پوشاک ثبت می‌کنند. بعد از این که طبقه یا طبقات مشخص شد، از طرح صنعتی فقط در مورد محصولات همان طبقه یا طبقات حمایت می‌شود. به عنوان مثال شاید یک طرح بتواند هم برای اسباب‌بازی‌ها و هم برای نوشت‌افزار مفید باشد. اسباب‌بازی‌ها و نوشت‌افزارها مربوط به طبقات جداگانه‌ای هستند، بنابراین صاحبان طرح می‌توانند به دلخواه خود فقط یکی از آن‌ها یا هر دوی آن‌ها را انتخاب کنند. اگر طرح فقط برای طبقه‌ی ۲۱ (انواع بازی، اسباب‌بازی، چادر و اقلام ورزشی) ثبت شود و برای طبقه‌ی نوشت‌افزار ثبت نشود، از این طرح در مورد نوشت‌افزار حمایت نمی‌شود. در نتیجه هر چقدر یک طرح در طبقات بیشتری ثبت شده باشد، قلمرو حمایت از آن گسترده‌تر است. با این حال هر چقدر طرح در طبقات بیشتری ثبت شود، هزینه‌ی ثبت بیشتر می‌شود. (البته بسیاری از طرح‌ها می‌توانند تحت حمایت حقوق مؤلف یا کپی‌رایت قرار بگیرند و عدم ثبت در بعضی طبقات، این حقوق را اسقاط نمی‌کند. اما اگر بحث را به طرح‌های صنعتی محدود کنیم، از طرح فقط در همان طبقه‌ی تعیین شده حمایت می‌شود)

در کشورمان مثل بسیاری از کشورهای دیگر، برای طرح‌های صنعتی از طبقه‌بندی لوکارنو استفاده می‌شود. در این طبقه‌بندی، کالاهای مختلف به چند گروه اصلی و زیرگروه‌های کوچک‌تر تقسیم‌بندی شده‌اند که این ساختار را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید. برای پیدا کردن و ثبت کد طبقه یا کدهای طبقات در اظهارنامه، کافی است کالاهای مورد نظر خود را از میان گروه‌های ارائه شده پیدا کنید تا کد آن‌ها به صورت خودکار درج شود.

توصیف شکل ظاهری (یکی از مواردی که در اظهارنامه درج می‌شود)

یکی از مواردی که در ماده‌ی ۷۰ آیین‌نامه وجود ندارد اما هنگام تنظیم اظهارنامه با آن مواجه می‌شویم، «توصیف شکل ظاهری» طرح برای شناسایی دقیق‌تر ویژگی‌های مهم آن است. به عنوان مثال، اگر مشبک بودن، شیاردار بودن یا شیب‌دار بودن بدنه‌ی طرح (مثلاً در طرح یک بطری) یا رنگ‌ها و نوشته‌های به کار رفته روی آن مهم است، باید به آن‌ها اشاره شود. در توصیف نوشته‌ای که روی بطری چاپ می‌شود ممکن است نوشته شود: در قسمت میانی کالا، اسم شرکت الف به انگیسی (A Company) قید شده و بالای آن تصویری از کره‌ی زمین قرار گرفته است. همچنین می‌توان به بعضی رنگ‌ها اشاره کرد که مثلاً درب جعبه به رنگ قرمز و بدنه‌ی آن به رنگ سبز است. همچنین می‌توانیم به شکل کلّی محصول اشاره کنیم که مثلاً محصول از دو بخش فوقانی و زیرین تشکیل شده است. این بخش‌ها استوانه‌ای هستند و قطر بخش پایینی کمی بزرگ‌تر از قطر بخش فوقانی است.

چه مدارکی باید به اظهارنامه ضمیمه شوند؟

علاوه بر اطلاعاتی که در اظهارنامه وارد می‌شوند، بعضی مدارک و توضیحات نیز باید به آن ضمیمه شوند. مطابق ماده‌ی ۷۳ آیین‌نامه، این مدارک به شرح زیر هستند.

۱- مدارک هویتی و مدرک مبتنی بر نمایندگی در صورت وجود نماینده (اجباری)

مدارک هویتی متقاضی (تصویر شناسنامه و کارت ملی) باید به اظهارنامه ضمیمه شوند و اگر اظهارنامه توسط نماینده تسلیم می‌شود، باید مدرک نمایندگی او (مثل وکالت‌نامه) نیز ضمیمه شود. همچنین در صورتی که متقاضی و طراح، اشخاص مختلفی هستند، باید مدارک هویتی طراح نیز ضمیمه شود.

 

 ۲- تصاویر کالای طراحی شده (اجباری)

از آن جایی که در طرح صنعتی، ظاهر کالا مورد توجه قرار می‌گیرد، تصاویر اهمیت فوق‌العاده‌ای در ثبت آن دارند. در مورد نحوه‌ی ارائه‌ی تصاویر و توصیف کالا در اظهارنامه‌ی ثبت طرح صنعتی، راهنمایی در سامانه‌ی مالکیت فکری قوه‌ی قضاییه درج شده است که باید مفاد آن را به دقت بخوانید و تصاویر را مطابق آن آماده کنید.

برای دانلود کلیک کنید. https://iripo.ssaa.ir/uploads/shive-name_tarh%20sanati_v10_1401.pdf

پاره‌ای از نکات مهم در مورد تصاویر عبارتند از:

مطابق تبصره‌ی ۳ از ماده‌ی ۷۳ آیین‌نامه، برای ثبت دو یا چند طرح صنعتی در قالب یک اظهارنامه‌ی مشترک، اولاً تصاویر، اشکال یا مدل‌های مبروط به هر طرح باید جداگانه ارائه شود و دوماً برای تفکیک آن‌ها از یکدیگر باید شماره‌گذاری شود/ (بعداً راجع به ثبت چند طرح با یک اظهارنامه توضیح می‌دهیم)

برای ارائه‌ی طرح لازم نیست حتماً از نقشه‌های صنعتی استفاده کنیم، بلکه متقاضی می‌تواند از روی آن عکس بگیرد. وقتی طرح سه‌بعدی است، طبیعتاً عکس‌ها باید از جهات مختلف (مطابق با اصول نقشه‌کشی) باشند. البته اگر کالا پیچیده و دارای زوایای پنهان زیادی باشد، ممکن است جزئیات آن با عکاسی دیده نشود و در این حالت چاره‌ای جز استفاده از نقشه‌های صنعتی نیست.

نقشه‌هایی که جهت ثبت طرح‌های صنعتی استفاده می‌شوند (چه در قالب ترسیم نقشه باشند و چه در قالب تصویربرداری) مطابق سیستم اروپایی هستند. (در دستور‌العمل ارائه شده می‌توانید نمونه‌های مختلفی از تصاویر و نقشه‌هایی که مطابق این سیستم هستند را مشاهده کنید)

در مورد اقلام بسته‌بندی مثل پاکت، کیشه، لیبل روی بطری یا جعبه‌ها باید یک تصویر از نمای گسترده‌ و مسطح آن‌ها (جعبه‌ای که هنوز هیچ جای آن تا نخورده) و یک تصویر از حالت پک شده‌ی آن‌ها (شکل نهایی) درج شود و همین دو تصویر کفایت می‌کند.

۳- درخواست عدم ذکر اسم طراح (اختیاری)

ممکن است طراح به هر دلیلی تصمیم بگیرد که نام او در اظهارنامه و گواهینامه‌ی نهایی ثبت نشود (و فقط اسم متقاضی درج شود). در این حالت باید درخواست خود را کتباً بنویسد و به اظهارنامه ضمیمه کند. این درخواست فقط می‌تواند از سوی طراح باشد.

۴- درخواست تأخیر انتشار آگهی (اختیاری)

اگر متقاضی ثبت طرح صنعتی، تمایل داشته باشد که «آگهی ثبت طرح صنعتی» بر خلاف رویه‌ی متداول با تأخیر منتشر شود، باید درخواست کتبی خود را ضمیمه‌ی اظهارنامه کند. در این درخواست،‌ باید مدت تأخیر مشخص شود.

۵- مدارک مربوط به حق تقدم (اختیاری)

مطابق بند ۹ از ماده‌ی ۷۳ آیین‌نامه، اگر شخص از حق تقدم برخوردار باشد و بخواهد از آن استفاده کند، باید مدارک مربوطه را ضمیمه‌ی اظهارنامه کند. این کار لازم نیست فوراً انجام شود و متقاضی تا ۱۵ روز بعد از تاریخ تسلیم اظهارنامه، برای ضمیمه کردن مدارک حق تقدم فرصت دارد. مطابق ماده‌ی ۷۴ آیین‌نامه، درخواست حق تقدمی که ضمیمه‌ی اظهارنامه می‌شود باید شامل تاریخ و شماره‌ی اظهارنامه‌ی اصلی (که در خارج از ایران ثبت شده است)، طبقه‌بندی بین‌المللی مرتبط با اظهارنامه‌ی اصلی، و اسم کشور یا کشورهایی باشد که اظهارنامه در آن جا تسلیم شده است. همچنین اگر اظهارنامه از نوع منطقه‌ای یا بین‌المللی است،‌ باید مأخذ آن ذکر شود.

طبیعتاً بخشی از مدارک مربوط به حق تقدم به زبان خارجی است، لذا مطابق ماده‌ی ۶۷ آیین‌نامه، باید ترجمه‌ی عادی آن‌ها نیز به همراه اصل مدارک درج شود و اگر ترجمه‌ی کامل آن برای متقاضی امکان‌پذیر نیست، خلاصه‌ی آن را ترجمه کند. با این حال هنگام بررسی اظهارنامه، مرجع ثبت می‌تواند در صورت لزوم از متقاضی بخواهد که ترجمه‌ی رسمی (و نه ترجمه‌ی عادی) مدارک مذکور را تسلیم کند.

۶- مدارک مربوط به علایم تجاری به کار رفته در طرح (در صورت استفاده از علامت)

اگر در بخشی از طرح، تمام یا قسمتی از یک علامت تجاری (برند) استفاده شده است، باید گواهینامه‌ی مالکیت آن نیز ضمیمه شود. به عنوان مثال، اگر شرکت الف می‌خواهد از لوگوی شرکت نستله استفاده کند، باید مدارکی دال بر مالکیت یا حق انتفاع خود ارائه دهد. البته این ماده مستقیماً در مواد قانونی مربوطه نیامده و جزئی از رویه‌ی اداری است.

۷- ماکت برای طرح صنعتی سه بعدی (در صورت درخواست مرجع ثبت)

در بسیاری از موارد، همان تصاویر یا نقشه‌های ارائه شده برای ثبت طرح کافی است، با این حال مطابق ماده‌ی ۲۲ اگر طرح سه بعدی باشد، اداره‌ی مالکیت صنعتی می‌تواند نمونه‌ی واقعی یا ماکتی از آن را نیز به همراه اظهارنامه درخواست کند. مطابق بند ۵ ماده‌ی ۷۳ آیین‌نامه، ابعاد این ماکت باید حدأکثر ۲۰ سانتی‌متر طول، ۲۰ سانتی‌متر عرض و ۲۰ سانتی‌متر ارتفاع و حدأکثر ۲ کیلیوگرم وزن داشته باشد و از مواد بادوام و غیرفاسد شدنی ایجاد شده باشد. این مدل برای نمایش ویژگی‌های ظاهری است و جنبه‌های عملکردی آن مهم نیست، مثلاً اگر بخواهیم طرح یک اتو را ثبت کنیم، لازم نیست مدلی که ارائه می‌کنیم یک اتوی واقعی با قابلیت‌های فنّی باشد و یک ماکت از ویژگی‌های ظاهری آن کافی است.

آیا می‌توانیم چند طرح را با یک اظهارنامه ثبت کنیم؟

مطابق ماده‌ی ۷۱ آیین‌نامه در حالت‌های زیر می‌توانیم چند طرح صنعتی را در قالب یک اظهارنامه‌ی مشترک تسلیم کنیم:

اگر طرح‌های مورد نظر همگی برای یک طبقه‌ی بین‌المللی مشترک باشند، می‌توانیم همه‌ی آن‌ها را با یک اظهارنامه‌ی مشترک ثبت کنیم، مثلاً دو یا چند میز اداری مختلف می‌توانند با یک اظهارنامه ثبت شوند.

اگر دو یا چند طرح مربوط به یک مجموعه باشند، یا ترکیبی از اجزا باشند که با هم مورد استفاده قرار می‌گیرند، حتی اگر در یک طبقه‌ی بین‌المللی نباشند، می‌توانند با یک اظهارنامه ثبت شوند. به عنوان مثال، در طرح یک شارژر می‌توانیم طرح سیم و آداپتور آن را در قالب یک اظهارنامه ثبت کنیم.

زمانی که چند طرح صنعتی مختلف در یک اظهارنامه ثبت می‌شوند، باید نام و طبقه‌بندی هر یک از آن‌ها به صورت جداگانه در بخش “شرح و توصیف طرح” درج شود، مثلاً نوشته شود که سرویس کامپیوتر شامل: کیبورد، مانیتور، کیس و موش‌واره. همچنین مطابق تبصره‌ی ۳ ماده ۷۳ آیین‌نامه، وقتی اظهارنامه حاوی چند طرح‌ صنعتی است، باید تصاویر، اشکال یا ماکت‌ها به صورت جداگانه ارائه شوند و با کمک شماره‌گذاری از هم تفکیک شوند.

بررسی و ثبت اظهارنامه تا انتشار آگهی و ثبت طرح صنعتی

وقتی اظهارنامه به دست اداره‌ی مالکیت صنعتی رسید، باید آن را از حیث شکلی و ماهوی بررسی کند، یعنی ابتدا بررسی می‌کند که نحوه‌ی تکمیل اظهارنامه و ارائه‌ی ضمائم درست باشد (شرایط شکلی). بعد از آن بررسی می‌کند که طرح واقعاً شرایط ثبت شدن مثل جدید بودن و اصیل بودن را داشته باشد (شرایط ماهوی). یک طرح فقط زمانی قابل ثبت است که هر دوی این شرایط رعایت شده باشند.

اگر شرایط شکلی رعایت نشده باشد، مثلاً تصاویر یا توصیف مطابق ضوابط نباشد، مراتب به صورت مکتوب و با قید جزئیات به متقاضی ابلاغ می‌شود تا ظرف مهلت مقرر در آیین‌نامه برای رفع نقص اقدام کند. این مهلت برای متقاضیان ایرانی تا ۳۰ روز و برای متقاضیان مقیم خارج از کشور تا ۶۰ روز از تاریخ ابلاغ محاسبه می‌شود. اگر متقاضی در این مهلت، به هر علتی نتواند نقایص اعلامی را رفع نماید، اظهارنامه رد می‌شود و مراتب کتباً با ذکر علت یا علل رد به متقاضی ابلاغ می‌شود. (ماده ۸۳ آیین‌نامه)

اگر تقاضای ثبت طرح مورد پذیرش مرجع ثبت قرار بگیرد، مراتب کتباً به متقاضی اعلام می‌شود و وی باید ظرف ۳۰ روز پس از تاریخ اعلام، برای پرداخت هزینه‌های مربوط به ثبت طرح صنعتی و انتشار آگهی اقدام کند. در صورت عدم پرداخت هزینه‌ها در مهلت مقرر، اظهارنامه کان‌لم‌یکن تقلی می‌شود. این مهلت برای متقاضیان خارج از کشور ۶۰ روز است.

در نهایت مرجع ثبت، پس از ثبت طرح صنعتی، مراتب را ظرف سی روز جهت اطلاع عموم در روزنامه‌ی رسمی آگهی می‌کند (ماده‌ی ۸۶ درج شود) و سپس گواهینامه‌ی طرح صنعتی به مالک طرح یا نماینده‌ی ثانونی او تسلیم می‌شود. (ماده‌ی ۸۸) مدت اعتبار طرح صنعتي پنج سال از تاريخ تسليم اظهارنامه است. (ماده‌ی ۲۸ قانون)

زمانی که اظهارنامه رد می‌شود، متقاضیان مقیم ایران تا ۳۰ روز و متقاضیان مقیم کشورهای دیگر تا ۶۰ روز مهلت دارند که نسبت به رد شدن آن اعتراض کند. این اعتراض باید در کمیسیونی طرح شود که اصطلاحاً کمیسیون موضوع ماده‌ی ۱۷۰ آیین‌نامه نام دارد و متشکل از نماینده‌ی مدیر کل اداره‌ی کل مالکیت صنعتی، یک کارشناس (که در صورت لزوم می‌تواند از خارج از سازمان باشد) و حسب مورد یکی از رؤسای اداره‌ی ثبت اختراعات، اداره‌ی ثبت طرح‌های صنعتی و اداره‌ی ثبت علائم تجاری است.

در چه حالتی دیگران می‌توانند یک طرح صنعتی را ابطال کنند؟

مطابق ماده‌ی ۲۹ قانون، ذی‌نفعان می‌توانند تحت می‌توانند به دادگاه مراجعه کنند و ابطال یک طرح صنعتی را از آن بخواهند. منظور از ذی‌نفع کسی است که ابطال طرح برای او نفع داشته باشد. برای ابطال طرح صنعتی، باید یکی از موارد زیر از سوی ذی‌نفع ثابت شود:

۱- اثبات این که در طرح صنعتی مورد نظر، شرایط مندرج در ماده‌ی ۲۰ قانون رعایت نشده است.

۲- اثبات این که در طرح صنعتی مورد نظر، شرایط مندرج در ماده‌ی ۲۱ قانون رعایت نشده است.

۳- اثبات این که طرح به نام شخص اشتباهی ثبت شده است.

مواد ۲۰ و ۲۱ مربوط به شرایط ماهوی طرح‌های صنعتی هستند که قبلاً آن‌ها را در درس شرایط ثبت طرح صنعتی توضیح دادیم. در این قسمت از تکرار توضیحات خودداری می‌کنیم، اما در ادامه می‌توانید متن این مواد را بخوانید.