آشنایی با روش‌های ثبت یک اختراع در چند کشور

روش‌های ثبت یک اختراع در چند کشور

برای ثبت یک اختراع در چند کشور، چهار روش کلّی وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.

اولین روش این است که اظهارنامه‌ی اختراع به صورت همزمان در کشورهای مورد نظرمان تسلیم شود. به عبارتی، اقدامات ضروری برای ثبت اختراع در یک کشور را همزمان در دو یا چند کشور انجام می‌دهیم. مطابق توضیحات ارائه شده در درس اختراعات قابل ثبت، اگر تسلیم اظهارنامه‌‌ای با وقفه‌ی طولانی همراه باشد، شاید اطلاعات اختراع افشا شود و امکان ثبت آن وجود نداشته باشد، لذا در این حالت باید اظهارنامه‌ها در اسرع وقت به مراجع ثبت تسلیم شود.

دومین روش، استفاده از حق تقدم (Priority Right) است. اگر کشورهای مورد نظرمان همگی عضو کنوانسیون پاریس باشند، می‌توانیم ابتدا اظهارنامه را در یکی از کشورها تسلیم کنیم و برای سایر کشورهای مورد نظرمان حق تقدّم بگیریم؛ مثلاً اظهارنامه را به مرجع ثبت در ایران تسلیم می‌کنیم و برای کشورهای آلمان و کره‌ی جنوبی حق تقدم می‌گیریم. در این حالت، تا دوازده ماه فرصت داریم که اظهارنامه‌ی خود را در کشورهای مورد نظر (آلمان و کره‌ی جنوبی) تسلیم کنیم و در این مدت از دو حمایت برخوردار می‌شویم: اولاً اگر به موجب اقدامات‌مان برای تسلیم اظهارنامه، اطلاعات اختراع افشا شود، این کشورها جدید بودن آن را زیر سؤال نمی‌برند و دوماً شخص دیگری نمی‌تواند همین اظهارنامه را آن‌ها ثبت کند. (برای اطلاعات بیشتر به شرط جدید بودن در درس اختراعات قابل ثبت مراجعه کنید)

خوشبختانه کشورهای زیادی عضو کنوانسیون پاریس هستند که در تصویر به رنگ سبز نشان داده شده‌اند (منبع: ویکی‌پدیا، اول مارس ۲۰۲۲). همچنین می‌توانید آخرین فهرست کشورهای عضو در کنوانسیون پاریس را در این لینک مشاهده کنید.

سومین روش، ثبت اختراع بر اساس سیستم معاهده‌ی جهانی ثبت اختراع (PCT یا Patent Cooperation Treaty) است. معاهده‌ی جهانی ثبت اختراع یک توافق بین‌المللی است (مثل کنوانسیون پاریس)، که کشورهای زیادی مثل ایران به آن پیوسته‌اند‌ و هماهنگ با آن عمل می‌کنند. مطابق این معاهده، اظهارنامه جای این که در کشورهای مختلف تسلیم شود، یک بار به سازمان جهانی مالکیت فکری (اداره‌ی ثبت اختراع) تحویل داده شده و از آن جا به کشورهای مورد نظر ارسال می‌شود و آن‌ها مطابق مقررات داخلی کشورشان به اظهارنامه‌ها رسیدگی می‌کنند. بزرگ‌ترین مزیت استفاده از سیستم PCT این است که متقاضیان نیازی به تنظیم اظهارنامه‌های مختلف و پرداخت هزینه به کارگزاران و مترجمان مختلف ندارند، اما به هر حال بررسی‌ها جداگانه انجام می‌شود و شاید اختراع در بعضی کشورها ثبت شود و در بعضی‌های دیگر قابل ثبت نباشد (چون مبنا، مقررات داخلی کشورهاست).

بدیهی است که استفاده از سیستم PCT زمانی مقدور است که کشورهای مورد نظرمان عضو معاهده‌ی آن باشند و خودمان هم تابع یکی از همین کشورها باشیم. فهرست اعضای این معاهده را می‌توانید در این لینک مشاهده کنید.

چهارمین روش، اصطلاحاً ثبت منطقه‌ای نامیده می‌شود و مانند روش سوم، بر اساس توافقات میان کشورهاست. توافقات منطقه‌ای به این صورت هستند که تعدادی از کشورهای یک منطقه با هم توافق می‌کنند تا ساز و کارهای مشترکی در بحث اختراعات (و به صورت کلّی‌تر مالکیت فکری) داشته باشند. این همکاری‌ها نسبت به PCT پررنگ‌تر است، چرا که PCT یک توافق گسترده و جهانی است که کشورهای زیادی را در بر می‌گیرد و نمی‌تواند هماهنگی کامل بین همه‌ی آن‌ها ایجاد کند، اما تعداد کشورهای یک منطقه محدود و ایجاد هماهنگی میان آن‌ها ساده‌تر است.

در توافقات منطقه‌ای، اصولاً کشورها به صورت مشترک سازمانی را برای هماهنگی و نظارت بر اقدامات مشترک‌شان تأسیس می‌کنند که دفتر اروپایی ثبت اختراع، سازمان اروپایی-آسیایی اختراع و سازمان مالکیت فکری آفریقا، نمونه‌های آن هستند. در میان این سازمان‌ها، جذابیت بازارهای اروپایی باعث شده است که EPO در بین متقاضیان ثبت اختراع، شهرت بیشتری داشته باشد. مطابق مقررات EPO، متقاضی یک بار اظهارنامه‌ی خود را به این مرجع تسلیم می‌کند (مانند سیستم PCT)، اما جای بررسی جداگانه‌ی آن در هر کشور، بررسی واحدی صورت می‌گیرد و اگر شرایط مهیا باشد، گواهینامه‌ی صادره در تمامی کشورهای مورد نظر متقاضی اعتبار خواهد داشت. روشن است که هر چقدر متقاضیان، کشورهای بیشتری را برای حمایت انتخاب کنند، هزینه‌ی بیشتری از آن‌ها دریافت می‌شود.

در تصویر زیر کشورهای عضو EPO نشان داده شده‌اند، همچنین آخرین فهرست آن‌ها را می‌توانید در این لینک مشاهده کنید.