معرفی روش‌های کیفی پیش‌بینی تقاضا

روش دلفی

روش دلفی ساختاری برای استفاده از نظرات کارشناسان در یک موضوع خاص و دستیابی به دیدگاهی مشترک در مورد آینده است. در این روش، یک گروه از کارشناسان در ارتباط با زمینه‌ی مورد نظر از طریق پرسش‌نامه‌های کتبی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. پس از هر دور، خلاصه‌ای از نظرات کارشناسان به صورت محرمانه به همه‌ی آن‌ها ارسال می‌شود تا بتوانند نظرات خود را با توجه به نظرات دیگران تکمیل یا اصلاح کنند. این روش با هدف رسیدن به اجماع یا همگرایی نظرات ادامه می‌یابد. برای استفاده از روش دلفی، باید مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنیم:

ابتدا موضوع پیش‌بینی را شفاف و دقیق تعریف می‌کنیم. باید بدانیم که پیش‌بینی برای چه محصولی، در چه بازاری، و در چه بازه‌های زمانی انجام می‌شود. همچنین باید شرایط محیطی و عوامل مؤثر بر تقاضا را در نظر داشته باشیم.

گروهی از کارشناسان را بر اساس شایستگی، تخصص، تجربه و اعتبارشان در زمینه‌ی مورد نظر انتخاب کنیم. تعداد کارشناسان باید کافی باشد تا نظرات متنوع و معتبری ارائه شود. معمولاً تعداد کارشناسان بین ۱۰ تا ۵۰ نفر است. اما باید توجه داشت که گاه دسترسی به کارشناسان مناسب دشوار است یا شاید تعدادی از آن‌ها تمایلی به همکاری نداشته باشند.

مجموعه‌ای از سوالات را برای پرسیدن از کارشناسان طراحی می‌کنیم. سوالات باید شفاف، دقیق و مربوط به موضوع پیش‌بینی باشند. سوالات می‌توانند مستقیماً در مورد تقاضای آینده یا در مورد عوامل مؤثر بر تقاضا مثل تغییرات قیمت، محصولات جایگزین، الگوی مصرف مشتریان و امثالهم باشد. سوالات را باید طوری طراحی کنیم که پاسخ‌هایشان قابل مقایسه و جمع‌بندی باشد. مثلاً می‌توانیم از کارشناسان بخواهیم که تقاضای آینده‌ی یک محصول را به صورت عددی پیش‌بینی کنند، یا چند گزینه‌ی مختلف در اختیارشان قرار دهیم تا یکی را انتخاب کنند. نهایتاً پرسش‌نامه‌ها را می‌توانیم به شکل حضوری، پستی یا الکترونیکی (ایمیل، سایت، پیامرسان‌ها) در اختیار کارشناسان قرار دهیم و از آن‌ها بخواهیم که در مهلت مقرر به آن‌ها پاسخ دهند.

پاسخ‌های کارشناسان را جمع‌آوری و تحلیل کنیم. بر اساس تحلیل پاسخ‌ها، گزارشی از نظرات کارشناسان را تهیه می‌کنیم.

گزارش  را به همراه پرسشنامه‌ی بعدی به کارشناسان ارسال کنیم. پرسشنامه‌ی بعدی می‌تواند همان سوالات پرسشنامه‌ی قبلی یا در تکمیل آن‌ها باشد طوری‌ که اختلاف‌نظرها به حدأقل برسد یا بخشی از پاسخ‌های قبلی به چالش کشیده شوند. در این مرحله، از کارشناسان می‌خواهیم که نظرات خود را با توجه به گزارش، تکمیل یا اصلاح کنند. این فرآیند تا زمانی که اجماع یا همگرایی نظرات به دست آید ادامه می‌یابد.

بعد از اتمام دورهای پرسشنامه، باید بر اساس تحلیل نهایی نظرات کارشناسان، یک پیش‌بینی نهایی ارائه کنیم.

روش دلفی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای اطلاع از نظرات مختلف و رسیدن به اتفاق نظر باشد، اما معایبی هم دارد. برای مثال شاید نتوانیم افرادی را بیابیم که فعالانه و صادقانه حاضر به مشارکت باشند. شاید نظرسنجی را بارها تکرار کنیم، اما پاسخ‌ها به هم‌گرایی نرسند. شاید بعضی از اطلاعات حساس، مثل تصمیم‌هایی که برای آینده اتخاذ می‌کنیم، به واسطه‌ی این نظرسنجی‌ها افشا شوند. ضمن این که استفاده از این روش به زمان نسبتاً زیادی نیاز دارد.