موضوع فعالیت شرکت تجاری

آیا می‌توان شرکت را تشکیل داد و بعداً موضوع آن را انتخاب کرد؟

خیر، زیرا همانطور که گفتیم، مؤسسان باید برای تشکیل شرکت  راجع به بعضی موضوعات اساسی مثل «نوع شرکت» و «موضوع فعالیت آن» به توافق برسند و «قرارداد شرکت» منعقد شود. بنابراین تا زمانی که موضوع فعالیت مشخص نباشد، شرکتی تشکیل نشده است و نمی‌توان برای ثبت آن اقدام کرد. البته ناگفته نماند که موضوع فعالیت شرکت می‌تواند بعداً تغییر کند.

آیا محدودیتی در انتخاب موضوع فعالیت شرکت وجود دارد؟

بله، اولاً گفتیم شرکت به واسطه‌ی قرارداد به وجود می‌آید، لذا اگر موضوع شرکت نامشروع باشد، قرارداد شرکت باطل است و شرکت تشکیل نمی‌شود. مثلاً اگر چند نفر بخواهند شرکتی برای کلاهبرداری یا جعل سند تشکیل دهند، بنا به قواعد عمومی قراردادها در قانون مدنی، قرارداد میان آن‌ها باطل است و منجر به تشکیل شرکت نمی‌شود. ضمن این که انجام بعضی فعالیت‌ها مثل عملیات بیمه یا کارگزاری بورس به مجوز نیاز دارد و اگر از موضوعات فعالیت شرکت باشند، بایستی مجوزهای مربوطه اخذ شود.

ثانیاً موضوع شرکت باید قابل انجام و مقدور باشد، وگرنه شرکت تشکیل نمی‌شود یا اگر قبلاً تشکیل شده -چون انجام آن فعالیت مقدور بوده- از این به بعد -که انجام آن فعالیت مقدور نیست- منحل خواهد شد. به عنوان مثال، فرض کنید شرکتی با هدف تعمیرات و نگهداری یکی از پل‌های کشور تشکیل می‌شود، اما طی سالیان آتی به کلّی آن پل را تخریب می‌کنند. در این حالت، شرکت الف کاری برای انجام دادن ندارد و عملاً انجام فعالیت‌های شرکت مقدور نیست، بنابراین شرکت منحل می‌شود.

ثالثاً به استثنای شرکت‌های سهامی، موضوع فعالیت سایر شرکت‌های تجاری مثل مسئولیت محدود، تضامنی و نسبی باید از فعالیت‌های ذاتاً تجاری باشد. این فعالیت‌ها را به تفصیل در درس «کدام اشخاص تاجر و کدام اعمال تجاری هستند؟» توضیح دادیم. مثلاً گفتیم «تصدی به حمل‌ونقل» ذاتاً تجاری است، لذا موضوعاتی همچون «حمل‌ونقل زمینی مواد اولیه» یا «حمل‌ونقل مسافران» می‌توانند به عنوان موضوع فعالیت شرکت‌های تجاری انتخاب شوند. گفتنی است بر خلاف شرکت‌های تجاری، موضوع فعالیت تشکیلات غیرتجاری نباید از اعمال ذاتاً تجاری باشد.

آیا شرکت باید فقط یک موضوع فعالیت داشته باشد؟

خیر، یک شرکت تجاری می‌تواند فعالیت‌های مختلفی انجام دهد، به صورت کلّی موضوعات فعالیت شرکت باید طوری انتخاب شوند که هم فعالیت‌ اصلی و هم فعالیت‌های فرعی مربوط به آن را شامل شوند. به عنوان مثال اگر مؤسسان قصد تأسیس یک شرکت تولیدی دارند، ترجیحاً باید مواردی مثل حمل‌ونقل مواد اولیه و توزیع محصولات یا ارائه‌ی خدمات پس از فروش را نیز به عنوان فعالیت‌های شرکت منظور کنند.

آیا شرکت لزوماً باید همان فعالیت‌هایی را که مشخص کرده انجام دهد؟

بله، از حیث حقوقی، فعالیت‌های شرکت باید در چهارچوب موضوعات تعیین شده برای آن باشد. به همین علت است که برای عقد قرارداد با شرکت‌ها، طرف قرارداد با دقت اساس‌نامه یا شرکت‌نامه مربوطه را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که موضوع فعالیت‌های شرکت با موضوع قرارداد هم‌خوانی دارد.

آیا موضوع شرکت باید دقیق و جزئی انتخاب شود؟

موضوعات فعالیت شرکت لازم نیست حتماً به صورت دقیق و جزئی تعیین شوند، مثلاً اگر قرار به تولید محصولات الکتریکی است، درج عباراتی مثل «تولید، توزیع و عرضه لوازم الکتریکی» کفایت می‌کند و لازم نیست به اوصاف یا نوع محصولات اشاره شود. بنابراین به ندرت می‌بینیم که موضوع فعالیت شرکت را «تولید لامپ» یا «تولید یخچال ساید» انتخاب کنند، چون بی‌جهت دایره‌ی عملکرد شرکت محدود می‌شود و ضرورتی ندارد. البته عبارات کاملاً مبهم، مجهول و مردد را نمی‌توان به عنوان موضوع فعالیت شرکت انتخاب کرد. به عنوان مثال اگر موضوع شرکت را «تولید» یا «خدمات» یا «ارائه خدمات بر اساس نظر شهرداری» انتخاب کنیم، بیش از اندازه مبهم و اجمالی هستند و به آن‌ها ایراد وارد است.