شما در حال خواندن درس امواج مغز از دلتا تا گاما از کارگاه ایده هستید.
بخش‌های مختلف مغز، امواجی با فرکانس‌های مختلف تولید می‌کنند. وقتی فرکانس امواج مغز در حدود هشت الی دوازده هرتز باشد، اصطلاحاً می‌گوییم که مغز در حالت آلفاست. در این حالت، معمولاً آرام و خلاقیم. همچنین مغز می‌تواند امواج دلتا، تتا، بنا و گاما تولید کند که هر کدام نشانهای از حالات روانی مختلف هستند. در این درس با امواج مغزی و ارتباط‌شان با حالات روانی آشنا خواهید شد. البته در کارگاه ایده قرار نیست از مطالب این درس به شکل کاربردی استفاده کنیم. هدف، افزایش اطلاعات عمومی است تا اگر در منابع مربوط به ایده‌پردازی، توضیحاتی در مورد امواج ذهنی دیدیم، مبانی اولیه را بدانیم.
منظور از امواج مغز چیست؟
منظور از موج، ارتعاش مکانیکی یا الکترومغناطیسی است که انرژی منتقل می‌کند. امواج را با دو شاخص فرکانس و طول موج اندازه می‌گیرند. تجهیزات مختلفی برای شناسایی و اندازه‌گیری امواج ارائه شده‌اند. مثلاً EEG دستگاهی است که امواج مغز را اندازه‌گیری می‌کند. اولین بار هانس برگر -روان‌شناس آلمانی و کاشف موج آلفا- فهمید که هر بخش از مغز، امواجی با فرکانس‌های مختلف تولید می‌کند و در سال ۱۹۲۴ توانست امواج مغز را با دستگاه الکتروآنسفالوگرام ثبت کند.
مغز چه امواجی تولید می‌کند؟
امواجی که مغز تولید می‌کند را بر اساس فرکانس می‌توانیم به گروه‌های زیر تقسیم کنیم:
دلتا (Delta) با فرکانس ۰٫۵ تا ۴ هرتز
تتا (Theta) با فرکانس ۴ تا ۸ هرتز
آلفا (Alpha) با فرکانس ۸ تا ۱۲ هرتز
بتا (Beta) با فرکانس ۱۲٫۵ تا ۳۰ هرتز
گاما (Gama) با فرکانس ۳۰ تا ۱۰۰ هرتز
ارتباط فرکانس امواج و عملکرد ذهن چیست؟
فرکانس امواجی که از مغز منتشر می‌شوند، نشانهای از شرایط روانی و حالت‌های مختلف ذهن هستند. بر اساس تحقیقات، هر گاه فعالیت بخش‌هایی از مغز بیشتر می‌شود، تغییراتی در فرکانس امواج مغز اتفاق می‌افتد. البته در هر لحظه، تمام بخش‌های مغز فعالند و امواجی با فرکانس‌های مختلف تولید می‌کنند. اما بسته به شدت فعالیت هر بخش، فرکانس امواج فرق می‌کند.
امواج دلتا (۰٫۵ تا ۴ هرتز)
امواج دلتا نوعی امواج مغزی با فرکانس پایین هستند که موقع خواب عمیق منتشر می‌شوند. این امواج معمولاً توسط نواحی پیشانی و پاریتال مغز تولید می‌شوند. معمولاً امواج دلتا مقارن با فعالیت‌های خلاقانه نیستند، زیرا ذهن در حالتی بسیار آرام و غیرهوشیار قرار دارد. به طور کلی، همه انسانها در طول شب چند بار به فاز دلتا می‌روند، اما مدت زمان و کیفیت آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. تجربه نکردن فاز دلتا می‌تواند به دلایلی مانند اختلالات خواب، استرس، سن، بیماری‌های عصبی و مصرف مواد مخدر باشد.
امواج تتا (۴ تا ۸ هرتز)
معمولاً امواج تتا در حالت‌های ذهنی آرام و خواب‌آلود تولید می‌شوند. در چنین مواقعی، اطلاعات جدید از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت منتقل می‌شوند تا در آینده قابل بازیابی باشند. همچنین شرایط مساعدی برای پردازش اطلاعات پیچیده فراهم می‌شود، چرا که ارتباطات عصبی بین نواحی مختلف مغز افزایش می‌یابند. برای همین امواج تتا را در ارتباط با یادگیری و حافظه می‌دانند.
امواج آلفا (۸ تا ۱۲ هرتز)
امواج آلفا توسط نیم کره راست مغز و در وضعیتی بین خواب و بیداری تولید می‌شوند. در این حالت بیشترین ارتباط میان بخش‌های آگاه و خودآگاه مغز وجود دارد، ذهن خلاق‌‌تر و خیال‌پردازی آسان‌تر است. به همین علت گاه پاسخ مسائلی که در حالت عادی از حل آن‌ها ناتوانیم را در این حالت پیدا می‌کنیم. البته حالت آلفا بسیار ناپایدار است و در مدتی کوتاه به بتا (هوشیاری کامل)، تتا (خواب سبک) یا سایر فرکانس‌ها تبدیل می‌شود. اما روش‌هایی مثل مدیتیشن کمک می‌کنند که فرکانس مغز را به آلفا برسانیم و مدت بیشتری در این حالت نگاه داریم.
امواج بتا (۱۲٫۵ تا ۳۰ هرتز)
امواج بتا توسط بخش جلویی مغز و نیم کره چپ تولید می‌شوند. این امواج وقتی تولید می‌شوند که انجام فعالیت‌های مغزی مستلزم تمرکز و هوشیاری باشد. برای مثال وقتی رانندگی می‌کنیم، کتاب می‌خوانیم، امتحان می‌دهیم، صحبت می‌کنیم یا بازی می‌کنیم، مغزمان امواج بتا تولید می‌کند. امواج بتا را می‌توانیم بر اساس فرکانس به سه گروه تقسیم کنیم:
امواج بتا با فرکانس پایین (از ۱۲٫۵ تا ۱۵ هرتز): زمانی تولید می‌شوند که فعالیت‌ها را توام با آرامش انجام می‌دهیم، مثلاً وقتی راه می‌رویم یا رانندگی می‌کنیم، امواج بتا با فرکانس پایین منتشر می‌شوند.
امواج بتای معمولی (۱۵ تا ۲۲ هرتز): وقتی تولید می‌شوند که برای انجام یک فعالیت به درک، منطق و انرژی ذهنی نسبتا زیادی نیاز داریم، اما هیچ محرک جدی -مثلاً تهدید یا پاداش بزرگ- وجود ندارد. مثلاً وقتی یک مساله فیزیک حل می‌کنیم، ویدئوی آموزشی نگاه می‌کنیم، با دستگاه جدیدی کار می‌کنیم یا مطلبی را می‌نویسیم، امواج بتای معمولی تولید می‌شوند.
امواج بتای فرکانس بالا یا (۲۲ تا ۳۰ هرتز): زمانی تولید می‌شوند که فعالیت‌ها را توام با استرس، عصبانیت، ترس یا هر محرک قابل توجه دیگری انجام می‌دهیم.
امواج گاما (۳۰ تا ۱۰۰ هرتز)
امواج گاما، بالاترین فرکانس را در بین امواج مغزی دارند. این امواج نشانه هماهنگی و فعالیت شدید بخش‌های مختلف مغز هستند. بنابراین امواج گاما با سطح بالایی از هوشیاری، دقت و تمرکز همراهند. به عنوان مثال، وقتی خلبان در موقعیت بحرانی قرار می‌گیرد و باید از سقوط هواپیما جلوگیری کند، مغز او امواج گاما تولید می‌کند. چون خلبان باید به صورت هم‌زمان، پارامترهای متعددی را کنترل کند و تصمیم‌های سریع بگیرد.
| شما درس 6 از کارگاه ایده را مطالعه کردید. درس‌های این مجموعه به ترتیب عبارتند از: |
|---|
| درس 1- ایده چیست؟ |
| درس 2- خلاقیت و عادت‌هایی برای تقویت آن |
| درس 3- امواج مغز از دلتا تا گاما |
| درس 4- طوفان فکری کلاسیک |
| درس 5- معرفی چند ابزار طوفان فکری |
| درس 6- تکنیک‌های اسکمپر (SCAMPER) |
| درس 7- تکنیک ارتباط اجباری |
| درس 8- نقشه ذهنی (Mind Map) |
| درس 9- تکنیک چرا و نمودار استخوان ماهی |
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.