شما در حال خواندن درس آداب ارسال پیام و پیامک از مجموعه‌ی آداب معاشرت در کسب‌وکار هستید.
امروزه بخش مهمی از ارتباطات ما در بستر پیام‌رسان‌هایی مثل واتس‌اپ و تلگرام شکل می‌گیرند. به عنوان مثال از آن‌ها برای تشکیل گروه‌های کاری، تبادل پیام خصوصی، پشتیبانی از مشتریان، ارسال فایل‌های خصوصی، تبریک مناسب‌ها، دعوت به رویدادها و تبلیغات استفاده می‌کنیم. درست است که این ابزار ارتباطی به اندازه‌ی مکالمات حضوری و تلفنی پرکاربرد نیست، اما غیرحرفه‌ای بودن در آن‌ها می‌تواند از تأثیرگذاری عملکرد حرفه‌ای‌مان در حوزه‌های دیگر بکاهد. به عنوان مثال شاید دیده باشید که گفت‌وگوی حضوری با بعضی افراد کاملاً لذت‌بخش و تأثیرگذار است، اما زمانی که با آن‌ها چت می‌کنیم، رفتار متفاوتی نشان می‌دهند و تصور قبلی‌مان را خراب می‌کنند.
در این درس بعضی از مهم‌ترین ملاحظات برای «ارسال پیام در پیام‌رسان‌ها» و «ارسال پیامک یا SMS» را ارائه خواهیم کرد که با رعایت‌شان می‌توانید ارتباطات مؤثرتری به وجود بیاورید. همچنین می‌دانیم که عموماً پیام‌ها به صورت نوشتاری هستند و علاوه بر نکات این درس، باید ملاحظات و آداب نوشتن را نیز بلد باشیم و رعایت کنیم.
پیام و پیامک نیز از اصول اولیه‌ی مکالمه پیروی می‌کنند
ارتباط با پیام‌رسان‌ها یا در بستر پیامک، دلیل موجهی برای کنار گذاشتن اصول اولیه‌ی ارتباط نیست. بنابراین همانطور که تمام مراودات را با سلام شروع می‌کنیم و با یک پایان‌بندی مناسب خاتمه می‌دهیم، در این کانال‌های ارتباطی هم باید اقدامات مشابهی انجام دهیم. به عنوان مثال نباید مستقیماً به مشتری جدیدمان پیام دهیم که: «آیا تصمیم شما برای خرید مشخص شد؟» بلکه مناسب‌تر است ابتدای آن اضافه کنیم: «با سلام، اسمعیلی هستم از شرکت الف».
در این ارتباطات همچون مراودات عادی باید حسب مورد تشکر کنیم، لحن مناسبی داشته باشیم و بی‌جهت شوخی نکنیم. به عبارت دیگر با این که مکالمه در پیام‌رسان‌ها به اندازه‌ی ایمیل یا نامه‌های تجاری رسمی نیست، باید تلاش کنیم که از ساختار مشخصی پیروی کنیم و نماینده‌ی شایسته‌ای برای کسب‌وکارمان باشیم. به عنوان مثال همانطور که در جلسات رسمی از گفتن کلماتی مثل: چاکرم، مخلصم، فدات شم، قربونت، آقایی و امثالهم خودداری می‌کنیم، در چت‌ها و پیام‌هایی که به نمایندگی از کسب‌وکار ارسال می‌شوند نیز باید از این واژگان خوددای کنیم. همچنین باید املای کلمات را درست بنویسیم و روی استفاده از علائم نگارشی دقت کنیم. به عنوان مثال نباید بنویسیم: «درخواست شما قابل اجرا نیست!!!» چرا که استفاده‌ی بی‌جا از علامت تعجب با اصول نگارش در تعارض است. همچنین نباید بنویسیم: «آقااا شما نگران این داستان نباش!» زیرا کشیدن حرف آخر کلمه‌ی آقا توجیه‌پذیر نیست.
باید به وضعیت «در دسترس بودن» مخاطب توجه کنیم و احترام بگذاریم
در اکثر پیام‌رسان‌ها، کاربران می‌توانند شرایط کنونی خود مثل «در حال کار»، «مشغول» و «در دسترس» را مشخص کنند. گاهاً شخصی که تلفن همراه یا لپ‌تاپ خود را روی یک صفحه‌ی نمایش به اشتراک گذاشته یا مشغول کار مهمی است، با تعیین این وضعیت از بقیه می‌خواهد که موقتاً پیامی ارسال نکنند. ممکن است فکر کنیم که این وضعیت اشتباهاً انتخاب شده یا در مورد ما موضوعیت ندارد، اما اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که به آن احترام بگذاریم.
نباید از پیام‌رسان‌ها برای پیام‌های محرمانه و نامتعارف استفاده کنیم
هر چقدر که پیام‌ها کدگذاری شوند و زمان محدودی قابل نمایش باشند، همواره این احتمال وجود دارد که مخاطب آن را به دیگران نشان دهد یا از آن تصویربرداری کند. همچنین در پیام‌های معمولی که سطح امنیت پایین‌تری دارند، امکان عکس گرفتن، فیلم گرفتن و فوروارد کردن آن‌ها مهیا است. گذشته از این، حتی اگر مخاطب کاملاً قابل اعتمادی داشته باشیم، احتمال نفوذ هکرها یا دزدیده شدن تلفن همراه مخاطب وجود دارد. بنابراین نباید از این کانال‌ها برای انتقال اطلاعات محرمانه و حساس استفاده کنیم یا پیامی بفرستیم که انتشار عمومی آن منافع‌مان را تهدید و اعتبارمان را خدشه‌دار کند. به عنوان مثال نباید از شماره‌ی پیامک شرکت برای دعوت دوستان‌مان به جشن تولد یا از اکانت رسمی شرکت برای ارسال عکس‌های مهمانی استفاده کنیم.
بهتر است برای ارتباط با مخاطب در پیام‌رسان‌ها و پیامک اجازه بگیریم
پیام‌رسان‌ها به نسبت ایمیل و پیامک، کانال ارتباطی شخصی‌‌تری به حساب می‌آیند. در حال حاضر ارسال پیامک برای ورود به سایت‌های مختلف، احراز هویت و اطلاع‌رسانی متعارف است، اما کم‌تر کسی انتظار دارد که از پیام‌رسان‌ها برای این کار استفاده شود. بنابراین در مواردی که این نوع ارتباط متعارف نیست، مخصوصاً زمانی که می‌خواهیم از مکالمه‌ی صوتی یا تصویری در پیام‌رسان‌ها استفاده کنیم، بهتر است در مراودات قبلی یا در اولین پیام اجازه بگیریم. به عنوان مثال: «سلام خانم افشار، احمدی هستم از واحد فروش الف. با توجه به این که برای استفاده از دستگاه ب کمک خواستید، اگر موافق باشید می‌توانم نحوه‌ی تنظیم دستگاه را با تماس تصویری نشان دهم». یا اگر قرار است کاتالوگی را در واتس‌اپ برای مشتری ارسال کنیم، مناسب‌تر است حین تماس تلفنی یا در وبسایت توضیح دهیم که: «بعد از ثبت درخواست، اطلاعات تکمیلی در واتس‌اپ برای شما ارسال خواهد شد». در این حالت ثبت درخواست می‌تواند حاکی از رضایت مخاطب باشد.
اگر ممکن است مخاطب ما را نشناسد، باید خودمان را معرفی کنیم
هر گاه بعد از مدتی طولانی یا برای اولین بار به مخاطب پیام ارسال می‌کنیم، باید خودمان را معرفی کنیم. اگر به نمایندگی از یک کسب‌وکار با دیگران ارتباط می‌گیریم، لازم است علاوه بر گفتن اسم خودمان به اسم سازمان نیز اشاره کنیم. همچنین اگر به نظر می‌رسد که اطلاع از جایگاه سازمانی ما برای مخاطب مهم است، بهتر است آن را هم به توضیحات‌مان اضافه کنیم. مثلاً می‌توانیم پیام را بدین شکل شروع کنیم: «با سلام و وقت‌بخیر. میلاد اسمعیلی هستم از ویکی‌تولید…» یا بنویسیم: «سلام، کاظمی هستم، معاون مالی شرکت الف…»
بهتر است تا حدّ امکان پیام را برای مخاطب شخصی‌سازی کنیم
استفاده از قالب‌های آماده برای پیام‌ها کاملاً متداول و راهکاری مفید برای تسریع پاسخگویی است. به عنوان مثال می‌توانیم آرشیوی از پاسخ سؤالات پرتکرار مشتریان تهیه کنیم تا وقتی همان سؤال‌ها تکرار می‌شود، پاسخ‌های قبلی را کپی و ارسال کنیم. همچنین می‌توانیم برای تهنیت (مثلاً سلام کردن) و پایان‌بندی (مثلاً تشکر از مشتری بابت ارتباطی که برقرار کرده) از قالب‌های آماده استفاده کنیم. با این وجود، پیام‌های کاملاً استاتیک و ماشینی تأثیرگذاری کم‌تری دارند و بهتر است تا حدّ امکان نشان دهیم که پیام به صورت اختصاصی برای مخاطب نوشته شده است. مثلاً استفاده از اسم مخاطب در ابتدای پیام می‌تواند مؤثر باشد: «سلام خانم نادری». همچنین پاسخ‌های آماده باید تا حدّ امکان مطابق سؤال مخاطب اصلاح شوند، مثلاً اگر مخاطب از ما لیست قیمت محصولات ایرانی را می‌پرسد، نباید کاتالوگ کامل تمام محصولات ایرانی و خارجی را توأم با یکدیگر ارسال کنیم.
اگر شکل اختصاری کلمه‌ای متعارف نیست، نباید از آن استفاده کنیم
زمانی که استفاده از تلفن‌های دکمه‌ای متداول بود، باید هر دکمه را چند بار فشار می‌دادیم تا حرف مورد نظر تایپ شود. آن زمان نوشتن «ب» به جای «به» یا «باش» به جای «باشه» توجیه‌پذیر بود تا بتوانیم پیام را سریع‌تر بنویسیم، اما در حال حاضر چنین نگارشی توجیه‌پذیر نیست. بنابراین نباید بنویسیم: «اگر تمایل دارید ب من اطلاع دهید» یا «ببخشید پی وی اومدم» یا «اگر ته باشید زودتر ارسال می‌کنیم».
باید تا حدّ امکان کوتاه و مختصر بنویسیم
«اختصار» یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پیام است، بنابراین باید تا حدّ امکان از نوشتن پیانم‌های طولانی پرهیز کنیم. در مواردی که به توضیحات طولانی نیاز است، مثلاً برای ارسال گزارش یا کاتالوگ یا فهرست کارکنان، مناسب‌تر است که توضیحات را در قالب یک فایل (مثلاً پی‌دف‌اف) ارسال کنیم. در این حالت چنین پیامی را ارسال می‌کنیم: «….در ادامه فایل گزارش بهمن ماه را ارسال می‌کنم» یا در پیامک می‌نویسیم: «…می‌توانید با کلیک روی لینک زیر به فایل گزارش دسترسی داشته باشد» یا «….در صورت تمایل، می‌توانم فایل گزارش را ایمیل کنم».
اگر شرایط پاسخ دادن نداریم، بهتر است پیام‌ها را نبینیم
معمولاً وقتی یک پیام را در پیام‌رسان‌ها می‌خوانیم، زیر آن تیک می‌خورد و ارسال‌کننده از رؤیت آن باخبر می‌شود. در این حالت از ما انتظار می‌رود که هر چه زودتر به پیام پاسخ دهیم، بنابراین اگر شرایط پاسخگویی نداریم، باید از دیدن یا سین کردن پیام -حدأقل طوری که طرف مقابل متوجه شود- خودداری کنیم. ضمناً در بعضی پیام‌رسان‌ها مثل واتس‌اپ، وضعیت آنلاین بودن کاربران نشان داده می‌شود. مخاطب با دیدن وضعیت آنلاین توقع دارد که پیام او را هر چه زودتر بخوانیم. بنابراین اگر فرصت پاسخ دادن به پیام‌ها را نداریم، اما آنلاین بودن ما نمایش داده می‌شود یا مخاطب فهمیده است که پیام او را خوانده‌ایم، باید حتی‌المقدور پاسخی کوتاه ارسال کنیم و توضیح دهیم که به زودی پاسخ می‌دهیم. مثلاً می‌نویسیم: «سلام، پیام شما را ملاحظه کردم و طی ساعات آینده پاسخ می‌دهم». یا: «آقای احدی سلام. الان در جلسه هستم. در اسرع وقت پاسخ می‌دهم».
باید در موقع لزوم کانال ارتباطی را عوض کنیم
گاهی رویه‌ی مکالمه به نحوی جلو می‌رود که بهتر است آن را در کانال دیگری ادامه دهیم. مثلاً شاید مشتری یک چالش جدی را طرح کند که پاسخ به آن نیازمند ارائه‌ی توضیحات مفصل‌تری باشد. برای ارائه‌ی توضیحات طولانی یا پیچیده، مکالمه‌ی تلفنی گزینه‌ی منطقی‌تری است و امکان تعامل بیشتر را فراهم می‌کند، بنابراین می‌توانیم از مخاطب بخواهیم که ادامه‌ی مکالمه به صورت تلفنی باشد. همچنین پیام‌رسان‌ها ابزار مطمئنی برای انتقال اطلاعات حساس و محرمانه نیستند، لذا در صورت نیاز به ارائه‌ی چنین اطلاعاتی باید از کانال‌های دیگری مثل جلسه‌ی حضوری استفاده کنیم.
بهتر است حتی‌المقدور از پیام صوتی استفاده نکنیم
همه‌ی ما به سادگی می‌توانیم با اسکن کردن و مرور سریع یک نوشته‌ی نسبتاً طولانی، سریعاً کلیّت آن را بفهمیم. همچنین وقتی ده‌ها پیام مختلف برای ما ارسال شده است، با جستجو کردن کلمات یا مرور اجمالی نوشته‌ها می‌توانیم به پیام‌های قبلی دسترسی داشته باشیم و پیام‌ها را به یاد بیاوریم. علاوه بر این، وقتی پیام از نوع نوشتاری است، تمام یا بخشی از آن در ناتیفیکشن یا صفحه‌ی اپلیکیشن -بدون باز کردن پیام- قابل مشاهده است و ساده‌تر می‌توانیم در مورد خواندن یا نخواندن آن تصمیم بگیریم. بنابراین پیام نوشتاری نسبت به پیام صوتی در اولویت است، زیرا از یک سو خواندن و مرور آن ساده‌تر است و از طرفی شاید مخاطب در موقعیت مناسبی برای شنیدن فایل‌های صوتی نباشد.
همچنین اگر می‌خواهیم حتماً از پیام صوتی استفاده کنیم، مثلاً وقتی حجم توضیحات زیاد است و نوشته کفاف نمی‌دهد، لازم است اولین پیام‌ها در قالب نوشتار باشند. به عنوان مثال نباید اولین پیام ما صوتی و با این مضمون باشد: «سلام آقای احمدی، افشارم از شرکت الف، ببخشید پیام صوتی می‌دم، توضیحات کمی زیاده». بلکه بهتر است همین توضیحات را مکتوب بنویسیم و در ادامه‌ی آن، پیام‌های صوتی را ارسال کنیم. به عنوان مثال می‌نویسیم: «با سلام، افشار هستم از شرکت الف. در ادامه، نحوه‌ی استفاده از دستگاه ب را به صورت توضیح می‌دهم». همچنین در مواردی که مخاطب جایگاه سازمانی بالاتری دارد، بهتر است ابتدا برای ارسال پیام صوتی اجازه بگیریم، مثلاً بنویسیم: «با توجه به حجم زیاد توضیحات، آیا می‌توانم توضیحات را در قالب پیام صوتی ارسال کنم؟»
نباید پیام‌ها را تکه‌تکه کنیم
تا حدّ امکان باید تلاش کنیم که از ارسال پیام‌های تکه‌تکه و بسیار کوتاه خودداری کنیم، مثلاً بعضی می‌نویسند: «حالا که چنین شده است» بعد در پیامی دیگر اضافه می‌کنند: «باید ببینیم آقای احدی چه واکنشی دارد» و در پیامی دیگر: «البته واکنش خانم سینایی هم دیدنی است». این نوع نوشتار شاید در مکالمات دوستانه متعارف باشد، اما در مکالمات تجاری و رسمی بسیار غیرحرفه‌ای است.
باید اولین پیام‌ها طوری باشد که مخاطب بداند چرا با او ارتباط گرفته‌ایم
در مکالمات رسمی و کاری، حتماً باید از اولین پیام‌هایی که ارسال می‌کنیم، مشخص شود که بابت چه موضوعی ارتباط گرفته‌ایم. به عنوان مثال نباید بنویسیم: «سلام، نادری هستم از شرکت الف» و منتظر بمانیم تا مخاطب جواب دهد و بعداً موضوع اصلی را طرح کنیم. بلکه باید بنویسیم: «سلام، نادری هستم از شرکت الف. در ادامه، تصویر برگه‌ی گارانتی و فایل راهنمای محصول ب را ارسال می‌کنم…».
باید در استفاده از ایموجی محتاط باشیم
تا چند سال قبل به کلّی پیشنهاد می‌شد که در پیام‌های رسمی یا کاری از ایموجی استفاده نکنیم. اما در حال حاضر استفاده از آن‌ها متعارف شده است و گاهاً در پیام‌ها و حتی ایمیل‌ها استفاده می‌شوند. به صورت کلّی بهتر است در پیام‌های رسمی به کلّی از ایموجی‌ها صرفنظر کنیم. مثلاً علامت لبخند در پایان این پیام، حرفه‌ای به نظر نمی‌رسد: «پیرو نامه‌ی شماره ۱۲۳۴ به اطلاع می‌رساند که طی مراجعه به اقامتگاه قانونی شرکت الف می‌توانید به کلیه‌ی گزارش‌های مالی دسترسی داشته باشید». اما مثلاً در کسب‌وکاری که ارتباط صمیمانه‌ای با مشتریان خود دارد، استفاده از اموجی لبخند یا گل در پایان این پیام متعارف است: «….از همراهی شما با مجموعه سپاسگزارم». البته حتی در پیام‌های صمیمانه‌ی کاری، استفاده از اموجی‌های نامتعارف و اموجی‌هایی که تفسیرهای مختلفی در موردشان وجود دارد مجاز نیست، به عنوان مثال نباید در یک پیام کاری از اموجی میوه‌ها، حیوانات، انگشتان دست یا بوسه استفاده کنیم.
پیام فارسی را باید فارسی بنویسیم
سال‌ها است که همه‌ی تلفن‌های هوشمند از زبان فارسی پشتیبانی می‌کنند و پیام‌رسان‌ها محدودیتی برای نمایش جملات فارسی و راست به چپ (RTL) ندارند. در چنین شرایطی، نوشتن جملات فارسی به زبان انگلیسی قابل دفاع نیست. تنها مزیت انگلیسی نوشتن این است که پیامک‌های انگلیسی از کاراکترهای بیشتری پشتیبانی می‌کنند و هزینه‌ی ارسال پیامک کم‌تر می‌شود. بنابراین در تمام پیام‌های کاری و رسمی، بهتر است فارسی بنویسیم.
باید زمان‌بندی متعارفی برای ارسال پیام داشته باشیم
در خصوص زمان ارسال پیام‌های کاری و رسمی، باید حتی‌المقدور به روزها و ساعات کاری پایبند باشیم. این پیام‌ها معمولاً از ساعت ۸ الی ۹ صبح تا حدود پنج عصر ارسال می‌شوند. البته موضوع و محتوای پیام نیز مهم است. گاهی ارسال پیام با هدف پشتیبانی فوق‌العاده از مشتری یا اطلاع‌رسانی یک موضوع بسیار مهم است که جنبه‌ی استثنایی دارد. اما مثلاً مدیر مجموعه نباید روز جمعه برای پیگیری موضوعات معمولی با کارکنان تماس بگیرد یا کارشناس فروش نباید ارسال کاتالوگ را به ساعت ۱۱ شب موکول کند.
زمان متعارف پاسخگویی حسب مورد فرق می‌کند. به عنوان مثال اگر برای دریافت سفارش از پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنیم، پاسخگویی دیرهنگام می‌تواند باعث از دست رفتن مشتریان شود. اما در یک مذاکره‌ی کاری، پاسخ بسیار سریع می‌تواند نشانه‌‌ای از رغبت بیش از اندازه باشد و مخاطب را به چانه‌زنی سوق دهد. در هر شرایطی اگر قرار است پاسخ را دیرتر از زمان متعارف ارسال کنیم، بهتر است موضوع را اختصاراً به اطلاع مخاطب برسانیم. مثلاً می‌نویسیم: «با سلام، پیام شما رؤیت شد. با توجه به این که قیمت‌ها به صورت روزانه تغییر می‌کند، فهرست جدید قیمت‌ها را فردا ۸ صبح اطلاع می‌دهم».
نکاتی در مورد گروه‌ها
در مورد گروه‌های کاری که در پیام‌رسان‌ها ایجاد می‌شوند، لازم است به نکات زیر توجه کنیم:
۱- اگر قصد تشکیل یک گروه کاری داریم، باید هدف موجهی برای آن داشته باشیم و اعضای گروه از آن مطلع باشند. به عنوان مثال تشکیل گروهی با عنوان «خنده و جوک» با حضور سهام‌داران یا تأمین‌کنندگان نه تنها کمکی به صمیمیت و شبکه‌سازی نمی‌کند که کاملاً غیرحرفه‌ای است. اما مثلاً به عنوان یک فروشنده می‌توانیم گروهی با عنوان «آخرین قیمت آهن» تشکیل دهیم و همکاران را برای عضویت دعوت کنیم.
۲- به عنوان کسی که گروهی را تشکیل داده است، بعد از تحقق اهداف آن باید از همه تشکر کنیم و گروه را ببندیم. بسیاری از اعضا بنا به احترامی که برای ما قائل هستند، گروه‌ها را ترک نمی‌کنند و انتظار دارند که این کار توسط خودمان انجام شود. بنابراین اگر گروهی با عنوان «اطلاع‌رسانی در مورد سمینار کیش» تشکیل داده‌ایم، بعد از پایان سمینار از همکاران و همراهان قدردانی کرده و خاتمه‌ی فعالیت گروه را اعلام می‌کنیم.
۳- اگر در گروهی عضو هستیم، باید فقط در چهارچوب اهداف آن فعالیت کنیم. به عنوان مثال در گروهی که برای «آشنایی با دستگاه الف» تشکیل شده است باید از ارسال پیام در مورد انتخابات اخیر، تولد دوستان، ضعف‌های تیم ملّی، گرانی بی‌سابقه‌ی گوشت، خطر انقراض لک‌لک‌ها و علایق عجیب جوانان خودداری کنیم.
۴- برای اضافه کردن دیگران به گروه باید از آن‌ها اجازه بگیریم. حضور در گروهی که برای ما جذاب است، شاید به هر علتی برای دیگران آزاردهنده باشد. گاهی بعضی اعضای گروه، تمایلی به تعامل با یکدیگر ندارند یا شاید به هر علتی عضویت را مصلحت ندانند.
۵- بهتر است از ارسال پیام‌های صوتی و تصویری در گروه‌ها خودداری کنیم. اگر قرار به ارسال فایل صوتی باشد، مجموعه‌ای چند ساعته از فایل‌های صوتی ایجاد می‌شود که اکثراً فرصت شنیدن و مرورشان را ندارند.
۶- برای پاسخ به پیام‌های دیگران باید از عملکرد reply استفاده کنیم تا دیگران بدانند دقیقاً به کدام پیام پاسخ داده‌ایم. با این کار شناسایی زنجیره‌ی پیام‌ها برای اعضا آسان می‌شود و احتمال سوء تفاهم کاهش می‌یابد.
۷- اگر به هر علتی نسبت به گروه انتقاد داریم، باید آن را با مدیر گروه مطرح کنیم. گاهی بعضی اعضای گروه مستقیماً و به صورت عمومی نسبت به بعضی محتویات یا ساعت ارسال پیام‌ها انتقاد می‌کنند که باعث دلخوری و کاهش تأثیرگذاری گروه می‌شود.
۸- اگر موضوع جذابی برای گفت‌وگو با یکی از اعضای گروه پیدا کرده‌ایم که ربطی به دیگران ندارد، بهتر است آن را به صورت گفت‌وگوی خصوصی ادامه دهیم. گاهاً حجم مکالمات دو نفره و بی‌فایده‌ی گروه‌ها به اندازه‌ای زیاد است که عملاً فرصت شناسایی و مطالعه‌ی پیام‌های مهم را از دیگران سلب می‌کند.
۹- لازم نیست در گروه‌ها کاملاً فعال باشیم و نسبت به همه‌ی پیام‌ها واکنش نشان دهیم. اما از سوی دیگر، نباید صرفاً یک مشاهده‌گر بی‌تفاوت باشیم. اگر هیچ علاقه‌ای به تعامل نداریم، بهتر است از عضویت در گروه‌ها پرهیز کنیم. اما اگر عضو گروهی شده‌ایم، مثل کسی که در یک کلاس درس حضور دارد، باید حدأقل هر از چند گاهی نشان دهیم که به موضوعات طرح شده توجه داریم.
۱۰- زمانی که به گروه‌های کاری با تعداد نفرات محدود اضافه می‌شویم، اگر بعضی افراد ما را نمی‌شناسند، باید خودمان را معرفی کنیم. همچنین همانطور که هنگام ورود به جلسات سلام می‌کنیم، هنگام عضویت به گروه‌ها نیز باید اقدام مشابهی انجام دهیم. مثلاً می‌نویسیم: «سلام، احمدی هستم. از حضور در جمع شما خوشحالم».
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.