شما در حال خواندن درس ظرفیت چیست از مجموعه مدیریت ظرفیت هستید.
به حدأکثر خروجی که یک صنعت، کسب‌وکار، کارخانه، دپارتمان، مزرعه، خط تولید، دستگاه، فرایند یا هر چیز دیگری می‌تواند در یک مدت زمان مشخص و در شرایط عادی داشته باشد، ظرفیت (Capacity) می‌گویند. این تعریف عمومی است و همه جا کاربرد دارد، اما گاهی ممکن است تغییرات ساده‌ای در آن ببینیم تا با موضوع بحث سازگاری بیشتری داشته باشد. مثلاً در مباحث مدیریت عملیات، ظرفیت را حداکثر خروجی یک واحد عملیاتی در مدت زمان مشخص و در شرایط عادی تعریف می‌کنند. یا در بحث فرایندهای تولید، ظرفیت را حداکثر خروجی یک یا چند فرایند تعریف می‌کنند.
واحد اندازه‌گیری ظرفیت
ظرفیت یک کارخانه می‌تواند صد هزار واحد محصول در سال، ظرفیت یک مدرسه می‌تواند ۱۰۰۰ دانش‌آموز در سال باشد. البته واحدهای اندازه‌گیری متفاوتی برای ظرفیت وجود دارد، مثلاً ممکن است جای صد هزار واحد محصول در سال، بگوییم ظرفیت کارخانه ۱۰ تُن در سال است. در درس اندازه‌گیری ظرفیت، با روش تعیین واحد مناسب آشنا خواهید شد. اما اصولاً برای اندازه‌گیری ظرفیت، مقدار ورودی‌ها یا خروجی‌ها در واحد زمان را اندازه می‌گیرند.
تفاوت ظرفیت با خروجی
ظرفیت (Capacity) با خروجی (Output) فرق دارد. کارخانه‌ای با ظرفیت تولید ۱۰۰۰ واحد محصول در سال، ممکن است به دلیل کمبود تقاضا فقط ۸۰۰ واحد محصول تولید کند. در این حالت خروجی کارخانه ۸۰۰ واحد محصول در سال است.همچنین گفتیم ظرفیت بر اساس عملکرد عادی است، یعنی شاید کارخانه به تجهیزات یا نفرات فشار بیاورد و خروجی را به ۱۰۲۰ واحد محصول برساند. بنابراین خروجی قرار نیست حتماً کم‌تر از ظرفیت باشد.
ظرفیت طراحی، موثر و واقعی
وقتی سیستمی مثل یک کارخانه یا فرایندی مثل فرایند ساخت محصول را طراحی می‌کنیم، اطلاعی از ساعات کاری، عملکرد سیستم‌های دیگری که بر سیستم ما تأثیر می‌گذارند، تاخیر احتمالی در دریافت مواد اولیه، مهارت کارکنان و سایر پارامترهای مؤثر بر میزان عرضه نداریم. برای همین شرایط را ایده‌آل در نظر می‌گیریم و می‌گوییم ظرفیت سیستم فلان مقدار است. این ظرفیت را ظرفیت طراحی می‌گویند.
در عمل بعضی پارامترها وجود دارند که ظرفیت را کاهش می‌دهند. بعضی پارامترها قابل پیش‌بینی هستند، پس می‌توانیم آن‌ها را لحاظ و ظرفیت مؤثر را اعلام کنیم. مثلاً می‌گوییم چون آماده‌سازی دستگاه زمان می‌برد، ظرفیت موثر ۸۰٪ ظرفیت طراحی است.
اما بعضی پارامترها قابل پیش‌بینی نیستند. مثلاً ممکن است کسی که با دستگاه کار می‌کند، مهارت کافی نداشته باشد یا مواد اولیه به موقع نرسند، پس ظرفیت واقعی احتمالاً از ظرفیت مؤثر هم کم‌تر است.
ظرفیت می‌تواند تغییر کند
همانطور که گفتیم پارامترهای زیادی روی ظرفیت تأثیر می‌گذارند. با توجه به این که بسیاری از پارامترهای موثر در طول زمان تغییر می‌کنند، ظرفیت نیز در طول زمان تغییر خواهد کرد. مثلاً شاید در هفته آینده، قطعی برق نداشته باشیم اما در ماه آینده چند روز با قطعی برق مواجه شویم. ممکن است مواد اولیه در بعضی تاریخ‌ها دیرتر به دست‌مان برسد و فرایند متوقف شود. ممکن است در یک بازه زمانی، تعطیلات بیشتری وجود داشته باشد و ساعات کار کاهش یابد. ممکن است کارکنان جدیدی به کار گرفته شوند که هنوز در حال یادگیری هستند و راندمان پایین‌تری دارند. ممکن است محصولی مثل برنج عرضه کنیم که در بعضی فصل‌ها، مقدار بیشتری از آن وجود دارد و در بعضی فصل‌ها مقدار آن کم‌تر باشد. بنابراین برای مدیریت ظرفیت باید دقیقاً بدانیم که ظرفیت در کدام بازه زمانی را اندازه‌گیری می‌کنیم.
شما درس 2 را مطالعه کردید. درس‌های مجموعه مدیریت ظرفیت به ترتیب عبارتند از:
درس 1- مدیریت ظرفیت چیست؟
درس ۲- ظرفیت چیست؟
درس ۳- اندازه‌گیری ظرفیت
درس ۴- نگاهی به مدیریت تقاضا
درس ۵- انتخاب سطح کلی ظرفیت
درس 6- استراتژی تغییر ظرفیت
درس 7- ظرفیت پایه و برنامه‌ریزی تنظیم ظرفیت
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.