فرایند ثبت علامت تجاری در ایران

تنظیم اظهارنامه ثبت علامت تجاری

برای ثبت علامت باید اظهارنامه تنظیم و ارسال شود. در حال حاضر این کار به صورت اینترنتی و با این لینک انجام می‌شود. بنابراین برای ثبت علامت، اولین کار مراجعه به «سایت مرکز مالکیت فکری قوه‌ی قضاییه» برای تنظیم و ارسال اظهارنامه است. اگر علامت واجد شرایط مندرج در قانون باشد و اظهارنامه و ضمائم آن -با توجه به مطالب این درس- به درستی تنظیم شده باشد، علامت ثبت می‌شود و بعد از ثبت یک نوبت آگهی (مبنی بر این که چنین علامتی ثبت شده است)، گواهینامه‌ای در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد. این گواهینامه دال بر مالکیت شخص بر علامت و برخورداری از حقوق انحصاری است.

با توجه به این که زبان رسمی کشور «فارسی» است، اظهارنامه باید به زبان فارسی تنظیم شود. اگر در میان ضمائم اظهارنامه (که جلوتر در موردشان صحبت می‌کنیم)، بعضی مدارک به زبان خارجی باشند (مثل سند مربوط به حق تقدم) باید ترجمه‌‌شان ضمیمه شود. البته اصولاً نیازی به ترجمه‌ی رسمی نیست و ترجمه‌ی عادی و غیررسمی کفایت می‌کند، مگر حالتی که مرجع ثبت حین بررسی از متقاضی بخواهد که ترجمه‌ی رسمی بعضی مدارک را ارائه کند. منظور از ترجمه‌ی رسمی این که اسناد توسط «مترجم رسمی قوه‌ی قضاییه» ترجمه شده باشند، اما ترجمه‌ی عادی می‌تواند توسط خودمان یا هر شخص دیگری انجام شود.

چه مواردی در اظهارنامه درج می‌شوند؟

در حال حاضر، اظهارنامه به شکل یک فرم اینترنتی است که فیلدهای مختلف آن باید پُر شود. بخشی از ورودی‌ها، اطلاعات شخصی مثل شماره ملی، نشانی، کد پستی و تابعیت برای اشخاص حقیقی یا نام، نوع فعالیت، اقامتگاه، شماره ثبت و تابعیت برای اشخاص حقوقی هستند. اگر فرایند ثبت توسط نماینده‌ی حقوقی، مثل وکیل، انجام می‌شود باید مشخصات او نیز در اظهارنامه درج شود. همچنین اگر متقاضیان بیش از یک نفر هستند، مثلاً شرکت الف و مؤسسه‌ی ب و آقای اکبری بخواهند مشارکتاً علامتی را ثبت کنند، مشخصات همه‌ی آن‌ها باید در اظهارنامه درج شود.

تصویر علامت یکی از ضمائم اظهارنامه است که در قسمت بعد راجع به آن توضیح می‌دهیم. اما علاوه بر ضمیمه کردن تصویر، ویژگی‌های ظاهری علامت باید به طور نوشتاری در اظهارنامه توصیف شوند. منظور از توصیف این است که مشخص کنیم علامت از چه اجزای مهمی تشکیل شده، یا چه حروف یا کلمات خاصی در آن به کار رفته است (هر چند شاید علامت متشکل از هیچ حرف و کلمه‌ای نباشد). مثلاً توصیف می‌تواند به این شکل باشد که «علامت متشکل از دو مربع آبی با اندازه‌های برابر است که به صورت طولی در کنار هم قرار گرفته‌اند. داخل مربع سمت چپ، کلمه‌ی ویکی و داخل دایره‌ی سمت راست کلمه‌ی تولید درج شده که رنگ نوشته‌ها مشکی است. بالای دو مربع، تصویر یک کارخانه با خطوط مشکلی و رنگ پس‌زمینه‌ی نارنجی قرار دارد». یا اگر علامت مورد نظرمان صرفاً یک کلمه‌ی ساده است، می‌توانیم از چنین توصیفی برای آن استفاده کنیم: «در علامت، عبارت ویکی‌تولید است با فونت ساده‌ی معمولی و غیرفانتزی، به رنگ مشکی نوشته شده است».

علاوه بر توصیف علامت که بخش مهمی از اظهارنامه است، رنگ‌های مربوط به علائم نیز اگر به عنوان ویژگی خاص یا صفت مشخصه‌ی علامت باشند در اظهارنامه درج می‌شوند. ضمناً با این که اکثر علائم دو بعدی هستند، امکان ثبت علائم سه بعدی نیز وجود دارد که در این حالت باید سه بعدی بودن علامت در اظهارنامه تصریح شود.

اگر در علامت، کلمات غیر فارسی به کار رفته است، آوانویسی و ترجمه‌ی آن‌ها باید در اظهارنامه درج شود. به عنوان مثال اگر در علامت از کلمه‌ی «Green» استفاده شده باید ترجمه‌ی آن یعنی «سبز» به همراه نحوه‌ی خوانش آن یعنی «گیرین» را در فیلدهای مربوطه بنویسیم. البته مطابق «قانون ممنوعیت به کار گیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» مصوب ۱۳۷۵، اصولاً امکان استفاده از الفاظ بیگانه در علامت وجود ندارد، مگر در موارد خاصی مثل کالاهای صادراتی، یا کالاها و خدمات شرکت‌های خارجی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. با توجه که بحث استفاده از الفاظ خارجی مفصل است و ارتباطی با موضوع این درس ندارد، برای برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از این لینک به آیین‌نامه‌ی مربوطه (همراه با آخرین اصلاحات) مراجعه کنید.

رشته‌ی فعالیت مالک علامت باید در اظهارنامه درج شود. در این خصوص باید توجه کرد که متقاضی باید حتماً برای فعالیت در آن رشته مجوز داشته باشد و آن را ضمیمه‌ی اظهارنامه کند. ضمناً همانطور که در درس‌ شرایط ماهوی ثبت علامت به تفصیل توضیح دادیم، متقاضی باید مشخص کند که علامت مورد نظر برای استفاده در کدام گروه از کالا و خدمات ثبت می‌شود. اصولاً حمایت‌هایی که از علامت می‌شود به همین گروه‌ها منحصر است و هر چه گروه‌های بیشتری انتخاب شود، قلمرو حمایت از علامت نیز بیشتر خواهد شد. در خصوص انتخاب گروه‌های کالا یا خدمات، متقاضیان فقط می‌توانند گروه‌هایی را انتخاب کنند که مجوز ارائه‌ی حدأقل یکی از کالاها یا خدمات آن گروه را داشته باشند. مواردی مثل پروانه صنفی، پروانه‌ بهره‌برداریِ وزارت صمت، پروانه‌ی ساختِ سازمان غذا و دارو یا پروانه‌ی ارشادِ اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی، همگی مجوز محسوب می‌شوند. «جواز تأسیس» با این که مجوز فعالیت نیست و صرفاً به اجازه‌ی فراهم کردن مقدمات کار را به صاحب آن می‌دهد، استثنائاً می‌تواند برای ثبت یک علامت مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین «کارت بازرگانی» مجوز فعالیت نیست، اما تحت شرایطی می‌تواند برای ثبت حدأکثر دو علامت مورد استفاده قرار بگیرد.

همانطور که در مقدمه گفتیم، علاوه بر علائم تجاری معمولی، امکان ثبت علائم تجاری جمعی (Collective) نیز در ایران وجود دارد. اگر علامت مورد نظر جمعی است، باید این موضوع در اظهارنامه اعلام شود و اقداماتی که در درس علائم جمعی اشاره کردیم مورد توجه قرار بگیرد.

نکته‌ی پایانی است که اگر متقاضی، ادعای حق تقدم دارد باید در اظهارنامه به آن اشاره و مستندات مربوطه را به اظهارنامه ضمیمه کند. حق تقدم یعنی اگر شخصی علامت خود را در یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس ثبت کند، تا شش ماه نسبت به متقاضیان ثبت همان علامت در سایر کشورهای عضو کنوانسیون، اولویت دارد. مثلاً اگر «الف» علامتی را برای اولین بار در ایتالیا ثبت کند و «ب» دو روز بعد برای ثبت همان علامت در ایران اقدام کند، «الف» اگر چهار ماه بعد بخواهد آن علامت را در ایران ثبت کند، نسبت به «ب» اولویت دارد و علامت به نام او ثبت می‌شود. یعنی در این حالت با این که «ب» اظهارنامه‌ی خود در ایران را زودتر از «الف» ارسال کرده است، کماکان «الف» می‌تواند علامت مذکور را به نام خود ثبت و «ب» را از این امتیاز محروم کند. در هر حال اگر شخصی حق تقدم دارد، بایستی مدارک آن را نیز ارائه کند.

چه مدارکی به اظهارنامه ضمیمه می‌شوند؟

علاوه بر اطلاعاتی که در اظهارنامه درج می‌شوند، بعضی مدارک نیز باید همراه آن ضمیمه و ارسال شوند. بخشی از این مدارک مثل کارت ملی، برای اثبات هویت متقاضی و نماینده‌ی قانونی او هستند و اشخاص حقوقی نیز باید مدارکی مثل تصویر آگهی تأسیس در روزنامه‌ی رسمی، تصویر آگهی رسمی از آخرین تغییرات و مدارک هویتی دارندگان حق امضا را ارائه کنند.

«تصویر علامت» باید تهیه و به عنوان یکی از مدارک ضمیمه شود. با توجه به این که مدارک به صورت آنلاین ضمیمه می‌شوند، بر خلاف آن چه در آیین‌نامه راجع به ارسال دستی مدارک آمده است، صرفاً درج یک تصویر کفایت می‌کند و لازم نیست چند نسخه از آن ارسال شود. البته در مواردی که علامت سه‌بعدی است، برای این که همه‌ی ابعاد آن مشخص باشد، باید تصویر آن در شش نمای اصلی ارائه شود. منظور از شش نمای اصلی، تصویر علامت علامت از بالا و پایین، جلو و عقب، و چپ و راست است.

همانطور که در بخش قبل گفتیم، ثبت علامت صرفاً در گروه‌هایی امکان‌پذیر است که متقاضی مجوز ارائه‌ی آن‌ها را داشته باشد، لذا این مجوزها باید ضمیمه شوند. همچنین متقاضی باید رشته‌ی فعالیت خود را در اظهارنامه درج کند، بنابراین مجوز یا مجوزهایی که ارائه می‌شوند باید فعالیت او در آن رشته را تأیید کنند. با توجه به این که در آیین‌نامه، تشخیص نوع مدارک به مرجع ثبت واگذار شده است، جزئیاتی وجود دارد که در متن قانون و آیین‌نامه نیست اما در سامانه‌ی ثبت علامت به آن‌ها اشاره شده است. مثلاً مطابق راهنمای سامانه، با جواز تأسیس می‌توان حدأکثر یک علامت ثبت کرد، که بدیهی است در این حالت نیز متقاضی باید تصویر آن را ضمیمه کند.

اگر متقاضی حق تقدم داشته باشد و بخواهد از آن استفاده کند، باید مدارک مربوطه ضمیمه شود. در این مدارک باید «تاریخ و شماره‌ی اظهارنامه اصلی» و «کشور یا منطقه یا اداره‌ای که اظهارنامه به آن داده شده» مشخص باشد. به عبارتی همانطور که در درس ثبت علامت در چند کشور گفتیم، متقاضی ممکن است علامت را جداگانه در کشورهای مختلف ثبت کرده باشد، یا از طریق یک سیستم منطقه‌ای یا بین‌المللی مثل مادرید، علامت را با ارسال یک اظهارنامه در چند کشور ثبت کرده باشد. در هر دو حالت، اگر کشور یا سیستم مربوطه با کنوانسیون پاریس هماهنگ باشد (مثل سیستم مادرید که در چهارچوب کنوانسیون پاریس است)، متقاضی می‌تواند از حق تقدم برخوردار شود. ضمناً لازم به یادآوری است که ترجمه‌ی این مدارک باید همراه اسناد اصلی ارائه شود.

آیا امکان ثبت چند علامت با یک اظهارنامه وجود دارد؟

مطابق مواد ۱۰۹ و ۱۱۰ آیین‌نامه، برای هر علامت باید یک اظهارنامه‌ی جداگانه تنظیم و ارسال شود. اما اگر بخواهیم یک علامت را در چند گروه مختلف از کالا و خدمات ثبت کنیم، ارسال یک اظهارنامه کفایت می‌کند.

بررسی اظهارنامه و انتشار آگهی

بعد از این که اظهارنامه و ضمائم آن ارسال شد، مرجع ثبت دو موضوع را بررسی می‌کند. اول این که اظهارنامه و ضمائم آن کامل و مطابق قانون تنظیم شده باشند. دوم این که شرایط ماهوی ثبت علامت وجود داشته باشد، یعنی مثلاً بتواند تمایز ایجاد کند یا مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد.

اگر اظهارنامه یا ضمائم آن ناقص باشند یا ایرادی داشته باشند، مرجع ثبت موضوع را به متقاضی اعلام می‌کند تا ظرف یک مهلت مشخص نسبت به تکمیل و اصلاح اقدام کند. این مهلت برای افراد مقیم ایران ۳۰ روز و برای اشخاص مقیم در خارج از کشور ۶۰ روز از زمان ابلاغ است. اگر متقاضی در مهلت مقرر، اظهارنامه را تکمیل یا اصلاح نکند، اظهارنامه رد می‌شود.

ممکن است اظهارنامه به دلیل فقدان شرایط ماهوی رد شود که در این حالت امکان ثبت آن وجود ندارد و مرجع ثبت علت را به متقاضی اعلام می‌کند. در ماده‌ی ۱۲۱ آیین‌‌نامه به حالت‌هایی اشاره شده است که متقاضی می‌تواند ظرف مهلتی مشخص نسبت به رد شدن اظهارنامه اعتراض کند. این مدت برای افراد مقیم ایران ۳۰ روز و برای افراد خارج از ایران ۶۰ روز است.

اگر علامت مورد نظر واجد شرایط باشد (شرایط ماهوی) و اظهارنامه کامل و درست تنظیم شده باشد( شرایط شکلی)، مرجع ثبت باید آن را قبول کند. در این حالت متقاضی در جریان قرار می‌گیرد تا برای انتشار آگهی اقدام شود. هزینه‌ی انتشار آگهی با متقاضی است و اگر مبلغ آن را ظرف ۳۰ روز بعد از ابلاغ پرداخت نکند، اظهارنامه باطل می‌شود. منظور از انتشار آگهی این است که مواردی مثل «تصویرعلامت» و «گروه‌هایی از کالا یا خدمات که علامت برای آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد» یا «ادعای حق تقدم» به عموم افراد اطلاع‌رسانی شود تا اگر اعتراضی دارند ظرف سی روز بعد از انتشار آگهی اعلام کنند. نحوه‌ی اعتراض به علامت توضیحاتی دارد در چهارچوب درس نیست و از آن صرفنظر می‌کنیم، اما برای مطالعه می‌توانید به مواد ۱۲۴ و ۱۲۵ آیین‌نامه مراجعه کنید.

ثبت علامت بعد از انتشار آگهی

وقتی آگهی توسط متقاضی منتشر شد، باید انتشار آن به اطلاع مرجع ثبت برسد. در این حالت اگر مرجع ثبت تشخیص دهد که تمامی شرایط قانونی رعایت شده و اعتراضی نسبت به ثبت علامت وجود نداشته، یا وجود داشته اما وارد نبوده است، علامت را ثبت می‌کند و گواهینامه‌ی آن به مالک علامت یا نماینده‌ی او تحویل داده می‌شود.

علامت ثبت شده تا چه زمانی اعتبار دارد؟

مطابق بند د ماده‌ی ۴۰ قانون، علامت بعد از ثبت شدن تا ۱۰ سال اعتبار دارد که با پرداخت هزینه، برای دوره‌های متوالی ده ساله قابل تمدید است.  البته در درس حقوق ناشی از ثبت علامت توضیح دادیم که طی شرایطی ممکن است علامت قبل از پایان این مدت لغو شود.