شما در حال خواندن حفاظت فنی و بهداشت کار هستید. این درس مربوط به مجموعه‌ی حقوق کار است.
آموزش صوتی این درس را گوش کنید:
موضوع آسیب‌ها و بیماری‌های ناشی از کار مساله‌ی جدیدی نیست و بارها شنیده‌ایم که افراد حین کار دچار صدماتی مثل نقص عضو یا برق‌گرفتگی یا ضربات شدید شده‌اند یا بعضی کارگران از بیماری‌های ناشی از شرایط نامناسب کار رنج می‌برند یا گاهی هم شاهد حوادثی مثل انفجار کارخانه یا نشست ساختمان یا گازگرفتگی کارگران بوده‌ایم.
خوشبختانه بسیاری از این حوادث و بیماری‌ها قابل پیشگیری هستند و کافیست عوامل خطرناک حذف یا آثارشان خنثی شود، مثلاً قطعات متحرک ماشین‌آلات باید حفاظ داشته باشند یا برای جوشکاری و ماشین‌کاری باید از عینک محافظ استفاده شود یا کار در معادن و پروژه‌های عمرانی به کلاه ایمنی نیاز دارد یا برای دستگاه‌های کوبشی معمولا طریقی اتخاذ می‌شود که سر و دست‌های کارگر در معرض کوبه قرار نگیرند یا در مواجهه با بخارات سمی باید سیستم تهویه‌ی مناسب و تمهیداتی مثل ماسک وجود داشته باشد.
رعایت این موارد به حفظ ایمنی و بهداشت کمک می‌کند اما بعضی کارفرمایان به علت ناآگاهی و گروهی دیگر برای کاهش هزینه‌ها نسبت به چنین ملاحظاتی بی‌توجهی می‌کنند و سلامت و جان کارگران را در معرض خطر قرار قرار می‌دهند که آثار اجتماعی دارد چون چنین کارگرانی نیازمند خدمات درمانی و دریافت مستمری هستند که بخشی از آنها توسط منابع مالی کشور تامین می‌شود.
به همین علت قانون‌گذار در موضوع بهداشت و ایمنی کارگاه‌ها ورود کرده است و در ماده‌ی ۸۵ اشاره می‌کند که رعایت مقررات بهداشت و حفاظت فنی در راستای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور است.
در درسی که می‌خوانید با کمک مواد ۸۵ تا ۹۵ قانون کار با مقررات کلی این حوزه آشنا خواهید شد.
دستورالعمل‌های شورای حفاظت فنی و وزارت بهداشت
هزاران شغل مختلف مشمول قانون کار هستند که هر کدام‌شان به ضوابط و دستورالعمل‌های خاصی در موضوع ایمنی و بهداشت نیاز دارند، لذا منطقی است که قانون کار فقط کلیّات را بررسی کند و جزئیات را به دستورالعملها و آیین‌نامه‌ها بسپارد و ما هم در این درس از همین رویه استفاده می‌کنیم و بررسی آیین‌نامه‌ها را به خودتان می‌سپاریم.
برای شروع از شما دعوت می‌کنیم که ماده‌ی ۸۵ را بخوانید:
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تامین حفاظت‌فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری حرفه‌ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می‌شود، برای‌کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.
تبصره – کارگاه‌های خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می‌باشند.
اولین نکته‌ی جالب توجه این است که کارگاه‌های خانوادگی با این‌که از استثنائات قانون کار هستند اما باید ضوابط ایمنی و بهداشت را مثل تمام کارگاه‌های دیگر رعایت کنند و هیچ کدام از مواد ۸۵ تا ۹۵ جزو موارد معافیت کارگاه‌های کوچک کمتر از ۱۰ نفر نیست.
همچنین از این ماده مشخص است که دستورالعملها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
۱- دستورالعل‌هایی که برای تأمین حفاظت فنی هستند و توسط شورای عالی حفاظت فنی تدوین می‌شوند.
۲- دستورالعمل‌هایی که برای جلوگیری از بیماری حرفه‌ای و تأمین بهداشت و کارگر و محیط کار هستند و توسط وزارت بهداشت تدوین می‌شوند.
رعایت این دستورالعملها فقط برای کارفرمایان نیست و شامل حال کارگران هم می‌شود که دور از انتظار نیست، چون نهایتاً شخص کارگر است که با تجهیزات و ماشین‌آلات کار می‌کند و اگر مقررات را رعایت نکند عملا کارفرما امکان اجرای ضوابط را ندارد اما در خصوص این‌که در شرایط مختلف چه شخص یا اشخاصی مسئول حوادث هستند کمی جلوتر صحبت می‌کنیم.
همان‌طور که گفتیم برای مشاغل مختلف ضوابط خاصی در نظر گرفته شده است که به علت اختصاصی بودن و تنوع زیادشان امکان بررسی آنها را نداریم، برای دسترسی به این آیین‌نامه‌ها از لینک زیر استفاده کنید و توجه داشته باشید که رعایت آنها ضرورت دارد و در حد نصیحت و اندرز نیستند:
مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار در مورد کارفرما
برای این‌که ساختار کارآمدتری از قوانین حفاظت فنی و بهداشت داشته باشیم، مقررات مربوط به کارفرما را از مواد ۸۵ تا ۹۵ قانون کار جدا کردیم تا همه‌ی آنها را کنار هم بررسی می‌کنیم.
مسئولیت کارفرما و مسئولین در اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت
ماده‌ی ۹۵ به سوالات زیادی پاسخ می‌دهد پس لطفا آن را با دقت مطالعه کنید:
مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده ۸۵ این قانون‌خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازاتهای مندرج در این قانون مسئول است.
تبصره ۱- کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون موظف هستند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌گردد ثبت و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند.
تبصره ۲- چنانچه کارفرما یا مدیران واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون برای حفاظت فنی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزشهای لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آنها استفاده ننماید کارفرما مسئولیتی نخواهد داشت. در صورت بروز اختلاف، رای هیات حل اختلاف نافذ خواهد بود.
مطابق آن‌چه خواندید در درجه‌ی اول کارفرما و مسئولین باید مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار را اجرا کنند و اگر خسارت یا سانحه‌ای رخ دهد آنها مسئول خواهند بود اما یک شرط مهم وجود دارد که حادثه باید به علت عدم رعایت مقررات توسط کارفرما و مسئولین باشد، در غیر این‌صورت ماده‌ی ۹۵ موضوعیت ندارد.
تأسیس و توسعه‌ی کارگاه
صحبت‌مان را از ماده‌ی ۹۵ شروع کردیم تا مشخص باشد که کارفرما اولین کسی است که باید به فکر اجرای مقررات باشد، اما اولین موضوعی که کارفرمایان در بحث حفاظت فنی و بهداشت با آن روبه‌رو می‌شوند مربوط به ماده‌ی ۸۷ قانون کار است که مطابق آن برای تاسیس کارگاه جدید یا توسعه‌ی کارگاه‌های موجود، ابتدا باید برنامه‌ی کار و نقشه‌های ساختمانی و طرح‌های مورد نظر برای اظهار نظر و تأیید (از حیث حفاظت فنی و بهداشت کار) به وزارت کار ارسال شود و بهره‌برداری از این کارگاه‌ها زمانی امکان‌پذیر است که مقررات حفاظتی و بهداشتی در آنها رعایت شده باشد.
در پرتال استانداری خراسان جنوبی دیاگرامی از مراحل بررسی نقشه‌های ساختمانی کشیده است که با مراجعه به لینک زیر می‌توانید مشاهده کنید و برای درک بهتر رویه‌ی آن مفید است:
https://portal.sko.ir/page-eservicesdetails/fa/37/printskin-dorsaetoolseservice/427
استفاده و بهره‌برداری از تسهیلات
نکته‌ی دیگری که کارفرمایان باید توجه کنند این است که مطابق آیین‌نامه‌های شورای عالی حفاظت فنی، استفاده و بهره‌برداری از بعضی ماشین‌آلات، دستگاه‌ها، ابزار و لوازم مستلزم آزمایش است و اگر کارفرمایی قصد استفاده از چنین ماشین‌آلاتی را داشته باشد ابتدا باید آزمایش‌ها را توسط آزمایشگاه‌ها و مراکز مورد تأیید شورای عالی حفاظت انجام دهد و ضمن نگهداری از مدارک (برای مواقع نیاز) یک نسخه از آن را برای اطلاع به وزارت کار ارسال نماید. (مطابق ماده‌ی ۸۹ قانون کار)
تأمین وسایل و امکانات حفاظت و سلامت و بهداشت و آموزش به کارگران
تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران به وسایل و امکانات نیاز دارد، مثل سیستم تهویه‌ی مناسب برای خروج بخارات سمی یا دستکش و کفش و عینک ایمنی برای پیشگیری از حوادث کار که در مصوبات شورای عالی حفاظت فنّی به آنها اشاره شده است. کارفرمایان و مسئولین کارگران یا کارگاه‌ها باید این وسایل و امکانات را تهیه کنند و در اختیار کارگران قرار دهند و چگونی کاربردشان را به آنها بیاموزند و روی رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت کنند؛ این یک الزام قانونی است تا با مسئولیت ناشی از ماده‌ی ۹۵ روبه‌رو نشوند.
تشکیل پرونده‌ی پزشکی برای کارگرانی که در معرض بیماری‌های ناشی از کار هستند
در کارگاه‌هایی که کارگران به اقتضای نوع کارشان در معرض بیماری‌های ناشی از کار هستند باید پرونده‌ی پزشکی تشکیل شود و حدأقل سالی یک‌بار توسط مراکز درمانی بهداشتی از آنها معاینه و آزمایش‌های لازم به عمل آید.
اگر پزشکان تشخیص دهند که فرد معاینه شده به بیماری‌های ناشی از کار مبتلا شده است یا در معرض ابتلاست، کارفرما و مسئولین وظیفه دارند که کار او را بر اساس نظر شورای پزشکی و بدون کاهش دریافتی‌ها (حق‌السعی) عوض کنند، همچنین در صورت مشاهده‌ی چنین بیمارانی، وزارت کار باید شرایط فنی و بهداشت و ایمنی محیط کار را بازدید و مجدداً تأیید کند.
مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار برای تأمین‌کنندگان
مطابق ماده‌ی ۸۸ قانون کار، اشخاص حقیقی یا حقوقی که ماشین‌آلات را می‌سازند یا آنها را وارد و عرضه می‌کنند ملزم به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب هستند.
همچنین مطابق ماده‌ی ۹۰ آن دسته از اشخاصی که می‌خواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشت را وارد یا تولید کنند (مثل کپسول آتش‌نشانی، عینک، کفش و دستکش) باید مشخصات وسایل را حسب مورد با نمونه‌های آن به وزارت کار و وزارت بهداشت ارسال کنند و پس از تأیید برای ساخت یا واردات‌شان اقدام نمایند؛ در حقیقت از نگاه کاربردی قبل از واردات یا ساخت حتماً باید چند نمونه‌ی آزمایشی از آنها تهیه شود تا مورد تایید قرار بگیرند.
مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار در مورد کارگران
در بخش مربوط به کارفرمایان با ماده‌ی ۹۵ آشنا شدید که مطابق تبصره‌ی دوم آن اگر کارفرما یا مدیران، وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگران قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزشهای لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعملها و مقررات موجود از آنها استفاده کند، مسئولیت حوادث به عهده‌ی شخص کارگر است، مثل جوشکاری که با وجود دسترسی به عینک و آموزش‌ها و تذکرات سرپرست کارگاه از آن استفاده نمی‌کند و دچار سانحه می‌شود و در این وضعیت کارفرما مسئول حادثه به حساب نمی‌آید.
در ادامه، ماده‌ی ۹۴ چگونگی گزارش امکان وقوع حادثه یا بیماری‌های حاصل از کار به وسیله‌ی کارگران را تعیین می‌کند که مطابق آن اگر یک یا چند کارگر این موارد را پیش‌بینی کرده باشند، می‌توانند به اطلاع (کمیته‌ی حفاظت فنی و بهداشت کار) یا (مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار) برسانند و موضوع در دفتر مربوطه که در اختیار کمیته یا مسئول است ثبت می‌شود.
در این حالت اگر کارفرما یا مسئول مربوطه، وقوع حادثه با بیماری ناشی از کار را محقق نداند، باید در اسرع وقت موضوع را به همراه دلایل و نظرات خود به نزدیک‌ترین اداره‌ی کار و امور اجتماعی محل اعلام کند و اداره‌ی کار هم باید در اسرع وقت توسط بازرسین کار به موضوع رسیدگی کند و اقدامات لازم را انجام دهد.
حال باید ببینیم منظور از (کمیته‌ی حفاظت فنی و بهداشت کار) یا (مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار) چیست؟
وزارت کار در مواردی وجود یک کمیته‌ی حفاظت فنی و بهداشت در کارگاه را ضروری تشخیص می‌دهد و به این ترتیب در این کارگاه‌ها باید چنین کمیته‌ای تشکیل شود، در حقیقت منظورمان از کمیته‌ی حفاظت فنی، جایی بیرون از کارگاه نیست و این کمیته در خود کارگاه تشکیل می‌شود و مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار هم یکی از اعضای این کمیته است؛ البته باید این نکته هم اضافه کنیم که در کارگاه‌های بزرگ‌تری که کارگران بیشتری دارند، دو شخص مختلف به‌عنوان مسئول حفاظت فنی و مسئول بهداشت کار انتخاب می‌شوند.
شما درس یازدهم با عنوان مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار را مطالعه کردید.
ورود به راهنمای مجموعه‌ی حقوق کار
فهرست درس‌های حقوق کار:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.