این جا مجموعه «مدیریت موجودی» است؛ مجموعه‌ای که در ویکی‌تولید، به عنوان یکی از مباحث «مدیریت عملیات» مطالعه می‌کنیم.
یادگیری مدیریت موجودی چه فایده‌ای دارد؟
یادگیری اصول مدیریت موجودی منافع متعددی برای سازمان‌ها و افراد به همراه دارد. این دانش به شما کمک می‌کند تا هزینه‌های نگهداری و سفارش موجودی را کاهش دهید و سطح خدمت به مشتری را بهبود بخشید. با درک صحیح این مفاهیم، می‌توانید از بروز کمبود و موجودی مازاد جلوگیری کنید و گردش موجودی و بهره‌وری سرمایه را افزایش دهید. این مهارت‌ها برای مدیران در حوزه‌های عملیات، لجستیک، زنجیره تأمین و انبار ضروری است و می‌تواند به افزایش قابل توجه سودآوری سازمان منجر شود.
در این مجموعه چه مباحثی را مطالعه خواهیم کرد؟
مجموعه آموزشی مدیریت موجودی با رویکردی کاربردی طراحی شده و ضمن معرفی مفاهیم کلیدی، بیشتر بر روش‌های عملی و غیرعددی تمرکز دارد. البته برخی مدل‌های کمّی مهم نیز پوشش داده می‌شوند. این مجموعه بخشی از دوره مدیریت عملیات است و محتوای آن در سطح منابع عمومی این حوزه، اما با نکات به‌روزتر و تکمیلی‌تر تنظیم شده است.
پیش‌نیاز خواندن این مجموعه چیست؟
گرچه این مجموعه پیش‌نیاز رسمی ندارد، اما برای درک عمیق‌تر مفاهیم، آشنایی با مباحث پیش‌بینی تقاضا، مدیریت ظرفیت و برنامه‌ریزی و کنترل تولید بسیار مفید خواهد بود. این دانش پایه به شما کمک می‌کند تا ارتباط بین مدیریت موجودی و سایر جنبه‌های مدیریت عملیات را بهتر درک کنید و از مطالب دوره بهره بیشتری ببرید.
آیا رعایت ترتیب درس‌ها مهم است؟
محتوای این مجموعه به گونه‌ای سازماندهی شده که مفاهیم به صورت منطقی و گام به گام ارائه می‌شوند. برای افرادی که تازه با مباحث مدیریت موجودی آشنا می‌شوند، پیروی از ترتیب ارائه شده بسیار مهم است. با این حال، اگر با این حوزه آشنایی قبلی دارید، می‌توانید درس‌ها را به ترتیب دلخواه مطالعه کنید. نکته مهم این است که در بخش مدل‌های کنترل موجودی، مخصوصاً مباحث مربوط به EOQ و مدل‌های مشابه، حتماً ترتیب را رعایت کنید، زیرا مفاهیم مشترک در هر بخش تکرار نمی‌شوند و درک هر مدل به فهم مدل‌های قبلی وابسته است.
درس‌های منتشر شده برای مجموعه مدیریت موجودی، به ترتیب شامل موارد زیر است:
در این درس مفهوم موجودی (Inventory)، انواع موجودی‌های حسابداری (Accountung Inventories) و موجودی‌های عملیاتی (Operational Inventories) و همچنین منظور از مدیریت موجودی (Inventory Management) را توضیح خواهیم داد.
برای تصمیم‌گیری در مورد مسائل کنترل موجودی، باید هزینه‌های مختلفی که ممکن است به واسطه موجودیها تحمیل شوند یا اصطلاحاً هزینه‌های موجودی را بشناسیم. در این درس هزینه‌های موجودی شامل سه گروه هزینه‌های خریداری، هزینه‌های نگهداری و هزینه‌های کمبود را توضیح خواهیم داد.
درک عوامل مؤثر بر افزایش سطح موجودیها و هزینه‌های ناشی از آن برای هر کسب‌وکاری حیاتی است. خیلی اوقات، پذیرش هزینه‌های موجودی اجتناب‌ناپذیر است، زیرا راه مطمئن‌تری برای مدیریت ظرفیت وجود ندارد. در چنین شرایطی، نگهداری موجودی‌های اضافی می‌تواند به جلوگیری از کمبود موجودی کمک کند. در این درس تعدادی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر افزایش موجودی را ارائه خواهیم کرد.
در این درس به بررسی راهکارهایی خواهیم پرداخت که با هدف کنترل عوامل افزایش دهنده موجودی طراحی شده‌اند. اگر چه این راهکارها می‌توانند به کاهش موثر موجودی کمک کنند، اما باید توجه داشت که هر یک از آنها ممکن است محدودیت‌ها و چالش‌های خاص خود را داشته باشند. در برخی موارد، هزینه‌های اجرای این راهکارها ممکن است از هزینه‌های نگهداری موجودی اضافی فراتر رود.
نظارت روی موجودیها می‌تواند پیوسته (Continuous) یا دوره‌ای (Periodic) باشد. در حالت اول دائماً و بی‌وقفه وضعیت موحودی کالا را پایش می‌کنیم، اما در حالت دوم این کار را هر چند وقت یک بار انجام می‌دهیم. در این درس توضیحات کامل‌تری در مورد سیستم‌های بازبینی دوره‌ای و سیستم‌های بازبینی پیوسته ارائه خواهیم کرد.
موجودیها را می‌توانیم متناسب با اهداف‌مان به روش‌های مختلف طبقه‌بندی کنیم. در کنترل موجودی نیز برای این که بدانیم کدام موجودیها به توجه و نظارت بیشتری نیاز دارند، اقلام را بر اساس میزان اهمیت گروه‌بندی می‌کنیم. طبقه‌بندی ABC یک رویکرد برای تفکیک موجودیها بر اساس میزان اهمیت‌شان است.
در این درس، ما به مطالعه و مقایسه چند ابزار رایج و پرکاربرد در زمینه پایش و شمارش موجودیها می‌پردازیم: بارکدهای خطی، بارکدهای دو بعدی، تگ‌های صوتی و مغناطیسی، سنسورهای وزن و فشار، سیستم‌های شناسایی فرکانس رادیویی، دوربین‌های هوشمند، اسکنرهای سه‌بعدی و لیدار، و سیستم‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء.
مدیریت موجودی نیازمند درک شاخصهای کلیدی است. در این درس، تعدادی از این شاخص‌ها را در سه دسته بررسی می‌کنیم. نخست، شاخصهای کارایی عملیاتی که نشان‌دهنده چگونگی عملکرد فرآیندهای مرتبط با موجودی هستند. دوم، شاخصهای عملکرد مالی که جنبه‌های اقتصادی مدیریت موجودی را ارزیابی می‌کنند. سوم، شاخصهای کنترل دقت که صحت اطلاعات را می‌سنجند.
در این درس، یکی از ساده‌ترین اشکال مدل EOQ را ارائه خواهیم کرد. فرض‌های زیاد این مدل سبب می‌شوند که گزینه مناسبی برای بسیاری از مسائل کنترل موجودی نباشد، با این وجود خیلی از مدل‌های پیشرفته‌تر بر اساس همین مدل بنا شده‌اند؛ لذا برای یادگیری آنها در درس‌های آینده باید ابتدا با مدل EOQ آشنا شویم.
یکی از فرض‌ها در مدل EOQ این است که: «همیشه موجودی کافی برای پاسخ به تقاضا داریم، پس با کمبود موجودی روبه‌رو نمی‌شویم و هزینه‌ای بابت آن نمی‌دهیم». چنین فرضی کاملاً خوشبینانه است و می‌خواهیم آن را تعدیل کنیم؛ بدین منظور فرض می‌کنیم که اولاً «کمبود موجودی مجاز است» و ثانیاً «راهکار ما در دوران کمبود موجودی این است که سفارش مشتریان را ثبت کنیم و بعداً به آنها پاسخ دهیم».
در نسخه ساده مدل EOQ یکی از فرض‌ها این است که: «هزینه خرید هر واحد موجودی ثابت می‌ماند». در این درس می‌خواهیم این فرض را به چالش کشیده و مدل EOQ را طوری توسعه دهیم که از «تخفیف در ازای خرید بیشتر» پشتیبانی کند. تخفیف‌ها ممکن است روی کل سبد خرید یا روی بخشی از آن اعمال شوند. مدلی که در این درس ارائه خواهیم کرد، با این فرض است که تخفیف‌ها روی کل سبد خرید اعمال می‌شوند.
تأمین موجودی می‌تواند به واسطه خریداری کردن اقلام یا تولید آنها باشد. مدل EPQ نسخه‌ای از مدل EOQ است که با تأمین اقلام از طریق فرایند تولید دسته‌ای انطباق یافته است. در این مدل هزینه‌های ثابت مربوط به هر نوبت تولید جایگزین هزینه‌های ثابت هر نوبت سفارش خرید شده و همچنین فرض تحویل یکباره همه اقلام سفارش داده شده، جای خود را به فرض تحویل تدریجی اقلام داده است.