شما در حال خواندن درس مجامع عمومی، رکن تصمیم‌گیرنده در شرکت‌های سهامی از مجموعه‌ی حقوق شرکت‌های تجاری هستید.
بر خلاف تصور رایج، تصمیم‌های مهم و اساسی شرکت‌های سهامی بر عهده‌ی مدیر عامل یا اعضای هیأت مدیره نیست. بلکه آن‌ها اداره‌ی شرکت را بر عهده دارند و اگر تصمیمی می‌گیرند، در حد موضوعات اجرایی و برای اداره کردن شرکت است. در حقیقت، تصمیم‌های مهم‌تر و اساسی‌تر -مثل تغییر اساس‌نامه یا منحل اعلام کردن شرکت- خارج از صلاحیت مدیران هستند و باید توسط «مجامع عمومی» تصویب شوند؛ به همین علت اصطلاحاً در شرکت‌های سهامی، مجامع عمومی را رکن تصمیم‌گیرنده و هیأت مدیره را رکن اداره‌کننده می‌نامند.
برای درک بهتر این موضوع می‌توان از این تعبیر استفاده کرد که همانند ساختار حکومتی کشورهای دموکراتیک که شامل سه قوه‌ی مقننه و مجریه و قضاییه است، در شرکت‌های سهامی: مجامع عمومی مثل قوه مقننه، هیأت مدیره مثل قوه مجریه و بازرسان مثل قوه‌ی قضاییه هستند. در کشورهای دموکراتیک، مجلس یا پارلمان راهکاری برای تجلی یافتن اراده‌ی مردم در تصمیم‌های مهم است. به همین شکل، سهام‌داران شرکت‌های سهامی می‌توانند از طریق رأی دادن در «مجامع عمومی» در تصمیم‌های مهم مشارکت کنند.
اما منظور از «مجمع عمومی» چیست؟ به اجتماع صاحبان سهام، مجمع عمومی گفته میشود. اما فقط یک نوع مجمع عمومی خاص نداریم، بلکه سه شکل متفاوت از مجامع عمومی برای پرداختن به امور مختلف در قانون تجارت پیش‌بینی شده است که در بعضی جزئیات مثل نحوه‌ی تصمیم‌گیری یا حد نصاب تشکیل جلسه با هم تفاوت دارند. این مجامع عبارتند از: مجمع عمومی مؤسس، مجموع عمومی عادی و مجموع عمومی فوق‌العاده. در ادامه‌ی درس ابتدا ملاحظات مشترک در مورد این مجامع و سپس قواعد اختصاصی هر کدام را بررسی می‌کنیم.
نکته تکمیلی: گفتیم که اعضای هیأت مدیره تصمیم‌گیرندگان اصلی نیستند. اما ناگفته نماند که خیلی وقت‌ها، مخصوصاً در شرکت‌های سهامی خاصی که تعداد سهام‌داران انگشت‌شمار است، مدیران شرکت از اشخاصی انتخاب می‌شوند که سهام زیادی دارند. لذا درست است که این اشخاص نمی‌توانند به واسطه سمت مدیریت در خصوص مسائل مهم تصمیم بگیرند، اما می‌توانند به واسطه تعداد سهام در تصمیم‌های مجامع نقش مؤثری ایفا کنند.
نکته تکمیلی: گفتیم که هیأت مدیره نیز می‌تواند در پاره‌ای از موارد تصمیم‌گیری کند. بدین جهت در بعضی منابع، تصمیم‌گیری را به سه سطح مدیر عامل، هیأت مدیره و مجمع عمومی تقسیم می‌کنند. تصمیم‌هایی مدیرعامل، پایین‌ترین سطح را دارند و معمولاً شامل امور جزئی می‌شوند. تصمیم‌های مجمع عمومی بالاترین سطح را دارند و شامل تصمیم‌های زیربنایی و اساسی می‌شوند. لذا بدیهی است یک مدیرعامل که اداره‌ی شرکت را به وی واگذار کرده‌اند، نمی‌تواند رأساً یک سهام‌دار را اخراج کند، اعضای هیأت مدیره را تغییر دهد، سرمایه شرکت را کاهش دهد یا اساس‌نامه شرکت را اصلاح کند. زیرا چنین تصمیم‌هایی فراتر از صلاحیت‌های او هستند.
نکات مشترک در مورد همهی اشکال مجامع عمومی
در ادامه نکاتی را مطرح می‌کنیم که در همهی مجامع عمومی مؤسس، عادی و فوق‌العاده به صورت مشترک وجود دارند و باید آن‌ها را لحاظ کنیم. آشنایی با این نکات برای درک بهتر و عمیق‌تر سایر مطالب درس ضروری است.
۱- مجامع عمومی از اجتماع سهام‌داران تشکیل می‌شوند
همهی مجامع عمومی از سهام‌داران تشکیل می‌شوند. فقط در مورد مجمع عمومی مؤسس، آن دسته از سهام‌دارانی که مؤسس شرکت بوده‌اند را «مؤسسان» می‌نامیم، چون این تفکیک کردن برایمان مفید است. مثلاً در جلسه‌ی مجمع عمومی مؤسس، مؤسسان باید در مورد اقدامات‌شان به بقیه‌ی سهام‌داران گزارش دهند، یا آوردههای غیرنقدی و امتیازاتی که خواسته‌اند به تصویب مجمع عمومی برسند. لذا با این که هم پذیره‌نویسان و هم مؤسسان از سهام‌داران شرکت هستند، فعلاً آن‌ها را به دو گروه جدا تقسیم می‌کنیم تا بتوانیم این اقدامات را انجام دهیم. اما در سایر مجامع عملاً چنین تفکیکی بی‌فایده است و کمکی نمی‌کند، به همین علت به همه سهام‌دار می‌گوییم و مؤسسان را جدا از دیگران تصور نمی‌کنیم.
قاعده این است که همه سهام‌داران بتوانند بعد از طی تشریفات، در مجامع حاضر شوند و رأی دهند. این قاعده در مجمع عمومی مؤسس تحت هر شرایطی رعایت میشود. این مجمع باید اساس‌نامه شرکت را تصویب کند. شاید در اساس‌نامه مقرر شود که در جمع عمومی عادی و مجمع عموی فوق‌العاده فقط اشخاصی حق حضور یا رأی داشته باشند که تعداد سهام آن‌ها بیش از یک مقدار حدأقل باشد. مثلاً مقرر می‌کنند شرط حضور و رأی در مجامع عمومی این است که شخص حدأقل دارای۲۰ سهام باشد. در این صورت، قاعده‌ای که گفتیم در مورد مجامع عمومی فوق‌العاده و عادی رعایت نمی‌شود و بخشی از سهام‌داران -که تعداد سهام‌شان کم‌تر از حدأقل است- نمی‌توانند حاضر شوند یا رأی دهند. این کار باعث میشود که مجامع خلوت‌تر و منظم‌تر باشند، اما انتقاداتی هم بر آن وارد است -مخصوصاً در مورد مجمع عمومی فوق‌العاده- که فعلاً فرصت پرداختن به آن‌ها را نداریم.
۲- سهام‌داران برای ورود به جلسه باید ورقه‌ی ورود دریافت کنند
تصمیم‌ها در مجامع عمومی از طریق رأی‌گیری اتخاذ می‌شوند، پس بدیهی است باید احتیاط کرد که اگر شخصی سهام‌دار نیست در رأی‌گیری وارد نشده یا کسی خود را بی‌جهت نماینده‌ی سهام‌داران -مثلاً وکیل آن‌ها- معرفی نکرده باشد. همچنین باید مشخص باشد که کدام سهام‌داران در مجمع حاضر شده و چه تعداد حق رأی دارند. بدین جهت مطابق قانون فقط سهام‌دارانی حق ورود به مجمع را دارند که ورقه‌ی سهم یا ورقه‌ی تصدیق موقت سهم خود را ارائه داده و ورقه ورود به جلسه دریافت کرده باشند.
۳- سهام‌داران می‌توانند نماینده بفرستند
سهام‌داران می‌توانند به جای خودشان، نماینده بفرستند و حضور نماینده به منزله حضور خودشان است. نماینده برای دریافت ورقه ورود به جلسه، که در بند قبل اشاره کردیم، باید مدارک نمایندگی خود را ارائه کند.
۴- قبل از تشکیل مجامع، آگهی دعوت منتشر میشود
قبل از برگزاری مجامع، سهام‌داران توسط آگهی دعوت می‌شوند. این آگهی باید حدأقل ۱۰ روز و حدأکثر ۴۰ روز قبل از تاریخ تشکیل مجمع منتشر شود و در آن مواردی مثل تاریخ، ساعت، محل برگزاری و دستور جلسه درج شوند. اگر در مجمع راجع به موضوعاتی خارج از دستور جلسه تصمیم‌گیری شود، آن تصمیم‌ها را می‌توان باطل کرد. زیرا بعضی سهام‌داران بر مبنای موضوعات درج شده در آگهی برای حضور یا عدم حضورشان برنامه‌ریزی می‌کنند و منصفانه نیست در مجامع به موضوعات خارج از دستور جلسه پرداخته شود.
۵- مجامع عمومی توسط هیأت رئیسه اداره می‌شوند
مجامع عمومی باید مدیریت شوند، لذا در قانون یک هیأت رئیسه برای اداره آن‌ها پیش‌بینی شده که متشکل از یک رئیس، دو عضو ناظر و یک منشی است. لازم به ذکر است که هیأت رئیسه یا هیأت مدیره فرق می‌کند؛ چرا که هیأت مدیره وظیفه‌ی اداره شرکت و هیأت رئیسه وظیفه‌ی اداره مجامع را به عهده دارد. به عنوان مثال اصولاً هیأت رئیسه است که سهام‌داران را به مجامع عمومی دعوت می‌کند، یا تصدیق تعداد سهام و اسم سهام‌دارانی که قصد حضور در مجمع و دریافت ورقه‌ی ورود دارند با هیأت رئیسه است. همچنین منشی جلسه، صورت‌جلسه‌ای از مذاکرات و تصمیمات تهیه می‌کند و هیأت رئیسه آن صورت‌جلسه را امضا می‌کند. به همین شکل، سایر اقدامات هیأت رئیسه نیز حول اداره‌ی مجامع هستند و ارتباطی با مدیریت شرکت ندارد.
۶- تصمیم‌ها در مجامع عمومی با رأی‌گیری اتخاذ می‌شوند
وقتی می‌گوییم مجمع عمومی تصمیمی گرفت یا چیزی را تصویب کرد، منظور این است که موضوعی در آن مجمع مطرح شده و رأی آورده است؛ البته حد نصاب رأی‌گیری در مجامع عمومی مختلف فرق می‌کند.
۷- در قانون برای رسمیت یافتن مجامع عمومی، حد نصاب تعیین شده است
از آن جایی که شرکت سهامی متعلق به تمام سهام‌داران است، تصمیم‌های مهم آن باید به نحوی اتخاذ شود که با اراده‌ی اکثریت سهام‌داران هم‌خوانی داشته باشد. از سوی دیگر شاید بعضی سهام‌داران نخواهند یا نتوانند در مجامع عمومی حاضر شوند، مثلاً شاید مجمع در زمان نامناسبی برگزار شود یا سهام‌دار به هر علتی از برگزاری آن باخبر نشود. لذا برای این که مجامع عمومی بتوانند تا حد امکان تجلی اراده‌ی صاحبان سهام باشند، هم برای تشکیل آن‌ها و هم برای تصمیم‌گیری در آن‌ها حد نصاب تعیین شده است.
۸- مجامع عمومی، اشکال مختلفی دارند و صلاحیت هر کدام فرق می‌کند
در قانون سه نوع مجمع عمومی پیش‌بینی شده است که عبارتند از: مجمع عمومی مؤسس، مجمع عمومی عادی یا سالیانه، مجمع عمومی فوق‌العاده. هر کدام از این مجامع راجع به موضوعات متفاوتی صلاحیت دارند و تصمیم‌های متفاوتی می‌گیرند. به همین علت می‌بینیم که قواعد متفاوتی در مورد آن‌ها وجود دارد، مثلاً حد نصاب تشکیل آن‌ها و حد نصاب تصمیم‌گیری توسط آن‌ها متفاوت است. البته گاهی مجامع عمومی و فوق‌العاده را هم‌زمان برگزار می‌کنند که در این صورت اصطلاحاً له آن مجمع عمومی مختلط می‌گویند.
مجمع عمومی مؤسس
همانطور که در درس تشکیل شرکت‌های تجاری توضیح دادیم، «مجمع عمومی مؤسس» زمانی برگزار میشود که هنوز شرکت به طور کامل تشکیل نشده است. در واقع برگزاری مجمع عمومی مؤسس، خود یکی از مراحل تشکیل شرکت سهامی است و در آن راجع به موضوعاتی مثل انتخاب مدیران و بازرسان، تصویب اساس‌نامه، تصویب آوردههای غیرنقدی و مزایای دلخواه مؤسسان، انتخاب روزنامه کثیرالانتشار برای دعوت‌ها و اطلاعیه‌ها تصمیم‌گیری میشود.
مجمع عمومی مؤسس چه زمانی تشکیل میشود؟
در شرکت سهامی عام، بخشی از سرمایه توسط مؤسسان و بخشی دیگر توسط پذیره‌نویسان تأمین میشود. مؤسسان اشخاصی هستند که در تشکیل شرکت پیش‌قدم شده و کارهای مقدماتی را انجام داده‌اند. پذیره‌نویسان اشخاصی هستند که تعهد می‌کنند بخشی از سرمایه شرکتِ در حال تشکیل را بپردازند و سهام بگیرند. در واقع مؤسسان، تشکیل شرکت را کلید می‌زنند و پذیره‌نویسان به آن‌ها ملحق می‌شوند. بعد از پایان مهلت پذیره‌نویسی، اگر همه چیز درست جلو رفته باشد، از مؤسسان و پذیره‌نویسان دعوت میشود تا مجمع عمومی مؤسس را تشکیل دهند و کنار هم راجع به موضوعاتی مثل انتخاب مدیران یا تصویب اساس‌نامه تصمیم‌گیری کنند.
آیا مجمع عمومی مؤسس فقط برای شرکت سهامی عام است؟
تشکیل این مجمع برای شرکت سهامی عام اجباری و برای شرکت سهام خاص اختیاری است. در شرکت سهامی خاص، سهام‌داران افراد مشخصی هستند و پذیره‌نویس وجود ندارد، بنابراین مجمع عمومی مؤسس ضروری نیست و سهام‌داران می‌توانند با تحویل مدارکی مثل اظهارنامه و اساس‌نامه به مرجع ثبت شرکت‌ها برای تأسیس و ثبت شرکت اقدام کنند. به عبارتی در شرکت سهامی خاص، معمولاً سهام‌داران از قبل با هم آشنا هستند و بدون رعایت تشریفات سخت‌گیرانه، جلسه‌ای ترتیب می‌دهند و راجع به جزئیات مهم تصمیم می‌گیرند.
آیا همه سهام‌داران می‌توانند در مجمع عمومی مؤسس شرکت کنند؟
گاه در اساس‌نامه مقرر میشود که حضور در مجامع مستلزم داشتن حدأقل تعدادی سهام است. مثلاً شاید این عبارت درج شود: «حضور در مجمع عمومی عادی منوط به داشتن حدأقل ۲۰۰ سهام است». با این وجود نمیتوان چنین مقرره‌ای را در مورد مجمع عمومی مؤسس درج کرد، چرا که اساس‌نامه شرکت در این مجمع تصویب میشود و تا قبل از آن فقط «طرح اساس‌نامه» داریم که آن هم ممکن است توسط مجمع تغییر کند. پس خلاصه آن که همهی سهام‌داران، حتی آن‌هایی که فقط یک سهام دارند، می‌توانند در مجمع عمومی مؤسس شرکت کنند.
حد نصاب تشکیل مجمع عمومی مؤسس
مطابق ماده ۷۵ قانون تجارت برای برگزاری شدن مجمع عمومی مؤسس، باید عده‌ای از پذیره‌نویسان که حدأقل نصف سرمایه شرکت را تعهد کرده‌اند حاضر باشند. البته از نظر بعضی حقوق‌دانان مثل دکتر اسکینی، با این که در قانون صراحتاً از کلمه‌ی «پذیره‌نویسان» استفاده شده، باید خود مؤسسان و سرمایه‌ای که توسط آن‌ها تعهد شده نیز لحاظ شود. به عبارتی، اگر مؤسسان و پذیره‌نویسانی که در جلسه حاضر شده‌اند روی هم رفته نصف سرمایه شرکت یا بیش از آن را تعهد کرده باشند، کفایت می‌کند.
اگر حد نصاب در جلسه اول حاصل نشود، جلسه تشکیل نمی‌شود و مجدداً از پذیره‌نویسان و مؤسسان دعوت میشود تا مجمع را در تاریخ دیگری تشکیل دهند. آگهی این دعوت باید حدأقل ۲۰ روز قبل از تاریخ تشکیل مجمع دوم منتشر شود تا مدعوین بتوانند برای حضورشان برنامه‌ریزی کنند. در نوبت دوم باید حدأقل صاحبان یک سوم سرمایه -اعم از مؤسسان یا پذیره‌نویسان- حاضر باشند یعنی حد نصاب کم‌تر از جلسه اول است.
اگر باز هم حد نصاب حاصل نشود، مؤسسان و پذیره‌نویسان مجدداً برای تشکیل مجمع در تاریخی دیگر دعوت می‌شوند. آگهی این دعوت باید حدأقل ۲۰ روز قبل از تاریخ جلسه سوم منتشر شود. در این نوبت نیز باید حدأقل صاحبان یک سوم سرمایه حاضر شوند، اما اگر حاضر نشوند نمیتوان برگزاری مجمع را به تاریخی دیگر موکول کرد و مؤسسان عدم تشکیل شرکت را اعلام می‌کنند.
حد نصاب تصمیم‌گیری در مجمع عمومی مؤسس
در مجمع عمومی، هر سهام یک رأی دارد. یعنی اگر شخصی ۲۰ سهام داشته باشد، در این مجمع ۲۰ رأی دارد. هر تصمیم در مجمع عمومی می‌تواند با حدأقل دو سوم آرای حاضر اتخاذ شود. بنابراین اگر مجموع آرای حاضرین ۶۰۰ رأی باشد، هر تصمیم می‌تواند با ۴۰۰ رأی اتخاذ شود. ناگفته نماند که مؤسسان قبل از دعوت و تشکیل مجمع عمومی مؤسس، مشخص می‌کنند که به هر کدام از مؤسسان و پذیره‌نویسان، نسبت به آورده‌هایشان، چند سهام تعلق می‌گیرد.
چه موضوعاتی در صلاحیت مجمع عمومی مؤسس است؟
در این قسمت، موضوعاتی که رسیدگی و تصمیم‌گیری راجع به آن‌ها در صلاحیت مجمع عمومی مؤسس است را فهرست کرده‌ایم.
۱- رسیدگی به گزارش مؤسسین و تصویب آن و همچنین احراز پذیره‌نویسی کلیه سهام شرکت و پرداخت مبالغ لازم
مطابق ماده ۱۶ لایحه قانون تجارت، مؤسسین بعد از پایان مهلت پذیره‌نویسی و قبل از دعوت برای مجمع عمومی مؤسس، باید احراز کنند که تمام سرمایه شرکت به درستی تعهد، و حدأقل ۳۵% آن پرداخت شده است. ضمن این که تعداد سهام هر یک از تعهدکنندگان را تعیین و اعلام می‌کنند. وقتی مجمع تشکیل شد، مؤسسان باید گزارشی از بررسی‌ها و اقداماتی که انجام شده ارائه کنند. مثلاً گزارش می‌دهند که تمام سرمایه‌ی شرکت تعهد و نصف آن نقداً پرداخت شده است. یا مثلاً گزارش می‌دهند که کارشناس دادگستری، ارزش آوردههای غیرنقدی مؤسسان را ۲۵۰ میلیون تومان برآورده کرده و این آورده‌ها ده درصد از سرمایه شرکت را تشکیل داده‌اند.
اگر این گزارش توسط مجمع عمومی مؤسس تصویب شود، نشان می‌دهد که مجمع عمومی پذیرفته که شرکت به درستی تشکیل شده است. علاوه بر این، مجمع باید تصویب کند که تمام سهام شرکت -یا سرمایه شرکت- پذیره‌نویسی و کلیه‌ی مبالغ لازم (بر اساس حدأقل‌های قانون تجارت و مندرجات طرح اساس‌نامه) پرداخت شده‌اند.
نکته: اگر منظور از عباراتی مثل «تعهد کردن سرمایه» یا «آورده غیرنقدی» را متوجه نشدید، به درس مفاهیم حقوقی سرمایه، سهم و سهم‌الشرکه مراجعه کنید. همچنین اگر نمی‌دانید که چرا مؤسسان چنین گزارشی ارائه می‌دهند، درس تشکیل انواع شرکت تجاری را بخوانید)
۲- تصویب طرح اساس‌نامه و در صورت لزوم اصلاح آن
اساس‌نامه، قرارداد شرکت و در جایگاه قانون اساسی آن است. بنابراین منطقی است که همهی سهام‌داران بتوانند در تصویب اساس‌نامه نقش داشته باشند، مثل قانون اساسی که به تصویب اکثریت ملت رسیده است. از طرفی، شرکت باید از همان ابتدا اساس‌نامه داشته باشد، زیرا همانطور که گفتیم هیچ شرکتی بدون توافق اولیه راجع به جزئیات مهم آن تشکیل نمی‌شود. لذا اساس‌نامه باید در اولین اجتماع سهام‌داران، یعنی مجمع عمومی مؤسس به تصویب برسد.
البته بدیهی است همهی جزئیات اساس‌نامه در مجمع عمومی مؤسس تعیین نمی‌شود، بلکه از قبل «طرح اساس‌نامه» وجود دارد و چنان چه توسط مجمع تصویب شود به «اساس‌نامه» تبدیل میشود. به عبارت کامل‌تر: در شرکت‌های سهامی عام، مؤسسان برای این که بتوانند مجوز پذیره‌نویسی بگیرند و دیگران را به مشارکت دعوت کنند، باید یک اساس‌نامه اولیه (طرح اساس‌نامه) تنظیم کنند و به مرجع ثبت شرکت‌ها تحویل دهند. پذیره‌نویسان نیز قبل از پذیره‌نویسی به «طرح اساس‌نامه» دسترسی دارند و مفاد آن لحاظ را می‌کنند. مثلاً پذیره‌نویس از همان ابتدا می‌داند که مطابق اساس‌نامه، موضوع فعالیت شرکت چیست و سرمایه‌ی آن چقدر است. بنابراین وقتی مجمع عمومی برگزار میشود، همه از قبل با طرح اساس‌نامه شرکت آشنایی دارند و صرفاً بحث تصویب یا احیاناً اصلاح آن موضوعیت پیدا می‌کند.
اما آیا مجمع عمومی می‌تواند طرح اساس‌نامه را تغییر دهد؟ در این خصوص نظرات متفاوتی از سوی حقوق‌دان‌ها ارائه شده است. اما نظری که در این درس می‌پذیریم آن است که: مجمع عمومی مؤسس می‌تواند طرح اساس‌نامه را تغییر دهد، وگرنه اصلاً تصویب کردن آن بی‌معنا است. اما وقتی طرح اساس‌نامه تصویب شد و به عنوان اساس‌نامه مورد پذیرش قرار گرفت، مجمع عمومی نمی‌تواند آن را تغییر دهد. زیرا تغییرات اساس‌نامه فقط در صلاحیت «مجمع عمومی فوق‌العاده» است، نه مجمع عمومی مؤسس. پس خلاصه آن که مجمع عمومی مؤسس می‌تواند تغییراتی در «طرح اساس‌نامه» اعمال کند، اما نمی‌تواند «اساس‌نامه» را تغییر دهد.
۳- انتخاب اولین مدیران و بازرسان شرکت
اولین مدیران و بازرسان توسط مجمع عمومی مؤسس انتخاب می‌شوند؛ البته انتخاب شدن کافی نیست، بلکه خود مدیران و بازرسان نیز باید به صورت کتبی سمت‌شان را بپذیرند.
۴- تعیین روزنامه کثیرالانشار برای انتشار دعوت‌ها و اطلاعیه‌ها
هر گونه دعوت و اطلاعیه برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی سالیانه باید در دو روزنامه کثیرالانتشار منتشر شود. یکی از این روزنامه‌ها توسط مجمع عمومی مؤسس و دیگری توسط وزارت ارشاد تعیین میشود.
۵- تصویب آوردههای غیرنقدی و مزایای خاص
در درس سرمایه مفاهیم حقوقی سرمایه، سهم و سهم‌الشرکه توضیح دادیم که سرمایه شرکت می‌تواند متشکل از آوردههای نقدی (پول) و غیرنقدی (مثل ماشین و خانه و امثالهم) باشد. در شرکت‌های سهامی عام، پذیره‌نویسان نمی‌توانند آوردههای غیرنقدی بیاورند و این امتیاز فقط برای مؤسسان است.
مؤسسان باید قبل از دعوت به مجمع عمومی مؤسس، نظر کارشناس رسمی دادگستری را در مورد ارزیابی آوردههای غیرنقدی اخذ کنند و آن را به مجمع ارائه دهند. اما نظر کارشناس برای پذیرش آوردههای غیرنقد کافی نیست، بلکه مجمع عمومی باید آن را تصویب کند. یعنی این حالت قابل تصور است که مجمع، ارزش کارشناسی تعیین شده برای یک آورده غیرنقدی را بیش‌تر از ارزش واقعی آن بداند. ضمن این که مجمع نمی‌تواند آوردههای غیرنقدی را بیش از آن چه از طرف کارشناس رسمی ارزیابی شده است قبول کند.
وقتی راجع به آوردههای غیرنقد یک شخص تصمیم‌گیری میشود، خود او نمی‌تواند در رأی‌گیری شرکت کند. البته برخی عقیده دارند که اگر شخص علاوه بر آورده غیرنقدی، آورده نقدی نیز داشته باشد به اندازه سهام نقدی خود می‌تواند در رأی‌گیری شرکت کند. مثلاً اگر ۵۰ سهام او به واسطه آوردههای نقدی و ۲۰۰ سهام او به واسطه آوردههای غیرنقدی است، می‌تواند از آن ۵۰ رأی جهت تصویب آوردههای غیرنقدی خود استفاده کند.
موضوع دیگر این است که گاه در طرح اساس‌نامه و اعلامیه پذیره‌نویسی، مزایای خاصی برای همه یا بعضی از مؤسسان پیش‌بینی میشود، مثلاً مقرر می‌کنند که سود بیشتری به مؤسسان تعلق بگیرد یا یکی از آن‌ها، حق رأی بیشتری داشته باشد. این مزایا باید توسط مجمع تصویب شوند و همانطور که در مورد تصویب آوردههای غیرنقدی گفتیم، در این جا هم شخصی که این مزایا برای او پیش‌بینی شده نمی‌تواند در رأی‌گیری شرکت کند.
هر گاه آورده غیر نقد یا مزایای پیش‌بینی شده تصویب نشوند، در کم‌تر از یک ماه باید جلسه دیگری تشکیل شود. این جلسه زمانی رسمی است که بیش از نصف پذیره‌نویسان در آن حاضر شوند. در فاصله این دو جلسه: اشخاصی که مزایای مورد مطالبه‌‌شان در جلسه‌ی اول تصویب نشده است، می‌توانند از آن‌ها صرف‌نظر کنند و در شرکت بمانند. همچنین اشخاصی که آورده غیرنقدی آن‌ها تأیید نشده در صورت تمایل می‌توانند تعهد غیرنقدی خود را به تعهد نقدی تبدیل کنند و مبالغ لازم را بپردازند. اما اگر این اشخاص در برابر نظر مجمع تسلیم نشوند، تعهدشان نسبت به سهام باطل میشود و سایر پذیره‌نویسان می‌توانند به جای آن‌ها سهام شرکت را تعهد کنند و مبالغ لازم را بپردازند. به عبارت صریح‌تر، این افراد از شرکت خارج می‌شوند و دیگران جای آن‌ها را پر می‌کنند.
شرکت سهامی زمانی می‌تواند تشکیل شود که تمام سرمایه آن تعهد شده باشد. پس در شرایطی که بعضی از مؤسسان به دلیل تصویب نشدن آوردههای غیرنقد یا مزایای مورد نظرشان از شرکت می‌روند، باید سایر پذیره‌نویسان جایگزین شوند و تعهدشان را بر عهده بگیرند. در غیر این صورت، شرکت تشکیل نمی‌شود و مؤسسان باید ظرف ده روز مراتب را به مرجع ثبت شرکت‌ها اطلاع دهند. این مرجع گواهینامه‌ای صادر می‌کند که موجب آن مؤسسان و پذیره‌نویسان می‌توانند به بانک مراجعه کنند و آن چه پرداخته بودند را پس بگیرند.
مجمع عمومی عادی یا سالیانه
مجموع عمومی عادی (یا سالیانه) می‌تواند راجع به کلیه‌ی موضوعات تصمیم‌گیری کند، به استثنای تصمیم‌هایی که باید لزوماً توسط مجمع عمومی مؤسس و مجمع عمومی فوق‌العاده اتخاذ شوند.
مجمع عمومی عادی چه زمانی تشکیل میشود؟
این مجمع حدأقل سالی یک بار در همان زمانی که در اساس‌نامه پیش‌بینی شده تشکیل میشود. مثلاً در اساس‌نامه مقرر می‌کنند که: «مجمع عمومی عادی باید سالی یک بار ظرف مدت یک ماه از تاریخ انقضای سال مالی شرکت برگزار شود». پس اگر سال مالی شرکت هر سال یک مرداد به اتمام می‌رسد، مجمع عمومی عادی باید هر سال تا یک شهریور تشکیل شود.
اما علاوه بر این، هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان شرکت می‌توانند هر زمان که اقتضا کند، سهام‌داران را در تاریخ‌های دیگر برای تشکیل مجمع عادی دعوت کنند. مثلاً اگر چند نفر از اعضای هیأت مدیره به طور هم‌زمان استعفا دهند و تعداد مدیران کم‌تر از حدأقل قانونی شود و تعداد اعضای علی‌البدل -که جایگزین مدیران می‌شوند- کافی نباشد، مدیران باقیمانده بلافاصله از سهام‌داران برای برگزاری مجمع عمومی عادی دعوت می‌کنند تا اشخاص جدید به عنوان هیأت مدیره انتخاب کنند. در این حالت اصطلاحاً می‌گویند مجمع عمومی عادی به صورت فوق‌العاده برگزار شده، اما باید حواس‌مان باشد که این مجمع با «مجمع عمومی فوق‌العاده» تفاوت دارد و کماکان مقررات مربط به مجامع عمومی عادی بر آن حاکم است.
آیا همه سهام‌داران می‌توانند در مجمع عمومی عادی شرکت کنند؟
اگر مطابق اساس‌نامه، حضور در این مجمع مشروط به داشتن حدأقل مشخصی از سهام نباشد، همه سهام‌داران می‌توانند حاضر شوند. البته حضور در مجمع مستلزم این است که سهام‌دار ابتدا ورقه ورود خود را دریافت کند.
حد نصاب تشکیل مجمع عمومی عادی
مجمع عمومی عادی، زمانی رسمیت می‌یابد که حاضران، بیش از نصف سهام شرکت را در اختیار داشته باشند. یعنی اگر مجموعاً ۱۰۰ سهم وجود دارد، حاضران باید حدأقل ۵۱ سهم داشته باشند تا جلسه رسمیت یابد. البته ممکن است برخی سهام‌داران خودشان نیایند و نمایندگان خود را بفرستند که مانعی ندارد و به منزله‌ی حضور خودشان است.
اگر این حد نصاب حاصل نشوند، مجمع باید در تاریخ دیگری برگزار شود و مجدداً از سهام‌داران دعوت میشود. همانطور که در مقدمه‌ی درس گفتیم، دعوت به مجامع از طریق آگهی است. اگر در آگهی که برای دعوت به مجمع دوم منتشر میشود، نتیجه‌ی دعوت اول قید شود، مجمع دوم با هر تعداد از صاحبان سهام تشکیل میشود و حد نصاب خاصی ندارد. اما اگر در آگهی به نتیجه‌ی دعوت اول اشاره نشود، در این نوبت نیز باید صاحبان بیش از نصف سهام شرکت حاضر شوند.
حد نصاب تصمیم‌گیری در مجمع عمومی عادی
اگر تصمیم‌گیری راجع به انتخاب مدیران و بازرسان باشد، اکثریت نسبی ملاک است؛ یعنی باید دید که هر گزینه چه تعداد رأی آورده و گزینه‌ای که رأی بیشتری آورده باشد، به عنوان مدیر یا بازرس انتخاب میشود. اما در تصمیم‌گیری راجع به سایر موضوعات، ملاک اکثریت آرای حاضر در در جلسه است. یعنی اگر مجموعاً ۲۰۰ رأی در جلسه وجود داشته باشد، تصمیمی اتخاذ میشود که ۱۰۱ رأی به آن داده شود.
چه موضوعاتی در صلاحیت مجمع عمومی مؤسس است؟
همانطور که گفتیم، مجمع عمومی عادی می‌تواند نسبت به کلیه‌ی امور شرکت به جز آن چه در صلاحیت مجمع عمومی مؤسس و مجمع عمومی فوق‌العاده است تصمیم‌گیری کند. پس نمی‌توانیم بگوییم که این مجمع فقط در مورد بعضی موضوعات خاص تصمیم‌گیری می‌کند، بلکه این مجمع راجع به هر چیزی می‌تواند تصمیم‌گیری کند، مگر چیزی که در صلاحیت مجمع عمومی مؤسس یا فوق‌العاده باشد. اما در قانون تجارت، به طور ویژه به چند موضوع مشخص نیز اشاره شده که نمونه‌های آن عبارتند از:
۱- رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت در سال مالی گذشته
۲- رسیدگی به صورت دارایی و مطالبات و دیون شرکت
۳- رسیدگی به صورت‌حساب دوره عملکرد سالیانه شرکت
۴- رسیدگی به گزارش مدیران و بازرسان
۵- رسیدگی به سایر امور مربوط به حساب‌های سال مالی
۶- تصمیم‌گیری برای تقسیم سود بین سهام‌داران
۷- تصمیم‌گیری برای تقسیم اندوخته بین سهام‌داران
۸- تصویب معاملات ممنوعه مدیران، موضوع ماده ۱۲۹ لایحه قانون تجارت.
۹- نصب و عزل مدیران؛ البته گفتیم که اولین مدیران و بازرسان توسط مجمع عمومی مؤسس انتخاب می‌شوند.
۱۰- نصب بازرسان و عزل آن‌ها به شرطی که جانشین آن‌ها را نیز انتخاب کنند.
مجمع عمومی فوق‌العاده
این مجمع برای موضوعاتی مثل تغییر اساس‌نامه، تغییر در سرمایه شرکت، انحلال زودتر از موعد، تعیین مدیران تصفیه و امثالهم تشکیل میشود. این موارد جنبه‌ی فوق‌العاده دارند و در شرایط عادی مطرح نمی‌شوند، به همین علت این جلسه را «مجمع عمومی فوق‌العاده» نامیده‌اند. ناگفته نماند که اگر موضوعی در صلاحیت مجمع عمومی عادی، هیأت مدیره یا سایر نهادها باشد، نمیتوان تصمیم در مورد آن را به مجمع عمومی فوق‌العاده واگذار کرد.
همانطور که در بخش قبلی گفتیم، گاه مجمع عمومی عادی علاوه بر تاریخی که در اساس‌نامه پیش‌بینی شده، به صورت فوق‌العاده در تاریخی دیگر نیز برگزار میشود. در این حالت می‌گویند: مجمع عمومی عادی به طور فوق‌العاده برگزار شده، یا بعضی خلاصه‌تر می‌گویند: مجمع فوق‌العاده برگزار شده است. اما این مجمع همان مجمع عمومی عادی است و نباید آن را با مجمع عمومی فوق‌العاده اشتباه کنیم.
آیا همه سهام‌داران می‌توانند در مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت کنند؟
اگر مطابق اساس‌نامه، حضور در این مجمع مشروط به داشتن حدأقل مشخصی از سهام نباشد، همه سهام‌داران می‌توانند حاضر شوند. البته حضور در مجمع مستلزم این است که سهام‌دار ابتدا ورقه ورود خود را دریافت کند.
حد نصاب لازم تشکیل مجمع عمومی فوق‌العاده
مطابق ماده ۸۴ لایحه: «در مجمع عمومی فوق‌العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رأی دارند باید حاضر باشند». یعنی اگر ۹۰۰ سهام دارای حق رأی موجود باشد، مجمع زمانی رسمی است که صاحبان حدأقل ۴۵۱ سهام دارای حق رأی حاضر باشند. عبارت «سهامی که حق رأی دارند» یا همان «سهام دارای حق رأی» که جملات‌مان را دشوار کرده، بدین جهت در قانون آمده که گاه مطابق اساس‌نامه، فقط اشخاصی حق رأی دارند که تعداد سهام‌شان بیش از حدأقل مشخصی باشد. یعنی بعضی سهام‌داران که تعداد سهام‌شان کم است، نمی‌توانند در رأی‌گیری شرکت کنند و سهام‌شان حق رأی ندارد. بنابراین شاید از ۱۲۰۰ سهام شرکت، صاحبان ۹۰۰ سهام حق رأی داشته باشند. قانون‌گذار نیز تأکید دارد که حد نصاب بر مبنای تعداد سهام دارای حق رأی محاسبه شود.
اگر حد نصاب در اولین جلسه حاصل نشود، سهام‌داران مجدداً برای بار دوم دعوت می‌شوند. مطابق قاعده، دعوت با آگهی صورت می‌گیرد. اگر نتیجه‌ی دعوت اول در آگهی دوم قید شده باشد، مجمع دوم با حضور صاحبان بیش از یک سوم سهام دارای حق رأی رسمیت می‌یابد. اگر در نوبت دوم نیز حد نصاب حاصل نشود، دعوت برای بار سوم در قانون پیش‌بینی نشده است. اما می‌توان مجدداً به عنوان نوبت اول، سهام‌داران را دعوت کرد. یعنی در مجمع بعدی همان نصاب اول، یعنی نصف سهام‌دارانی که حق رأی دارند، مبنای رسمیت یافتن جلسه است.
حد نصاب تصمیم‌گیری در مجمع عمومی فوق‌العاده
تصمیم‌های مجمع عمومی فوق‌العاده در همهی موارد با اکثریت دو سوم آرای حاضر در جلسه رسمی اخذ می‌شوند و به هیچ عنوان نمیتوان این حد نصاب را تغییر داد. بنابراین اگر تعداد رأی اشخاص حاضر در جلسه مجموعاً ۹۰۰ رأی باشد، اتخاذ هر تصمیم نیازمند ۶۰۰ رأی است.
چه موضوعاتی در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است؟
در این قسمت، موضوعاتی که رسیدگی و تصمیم‌گیری راجع به آن‌ها در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است را فهرست کرده‌ایم.
۱- پیش‌بینی کردن سهام ممتاز
در شرکت‌های سهامی می‌توان سهام ممتاز پیش‌بینی کرد، طوری که مثلاً دارنده هر سهام ممتاز در ازای آن دو حق رأی داشته باشد یا سود بیشتری دریافت کند. گاهی سهام ممتاز از ابتدا در طرح اساس‌نامه پیش‌بینی میشود که تصویب آن با مجمع عمومی مؤسس است؛ اما آن را می‌توان بعداً نیز پیش‌بینی کرد که در این حالت مجمع عمومی فوق‌العاده باید آن را تصویب کند. البته این سهام را نمیتوان بعد از انحلال شرکت پیش‌بینی کرد.
۲- تصمیم‌گیری برای تبدیل سهام بی‌نام به سهام بانام و بالعکس
در شرکت‌های سهامی، تبدیل سهام با نام به سهام بی‌نام،یا تبدیل سهام بی‌نام به سهام بانام امکان‌پذیر است. مثلاً می‌توان تصمیم گرفت که تمام سهام بی‌نام شرکت به سهام بانام تبدیل شود. تصمیم‌گیری در مورد این کار با مجمع عمومی فوق‌العاده است.
۳- تغییر در مفاد اساس‌نامه
تغییر در مواد اساس‌نامه منحصراً در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است. البته این مجمع نیز نمی‌تواند بعضی مفاد اساس‌نامه را تغییر دهد. به عنوان مثال اگر تغییری در اساس‌نامه داده شود که موجب افزایش تعهدات سهام‌داران شود، به موافقت همه آن‌ها نیاز دارد، مثل وقتی که بخواهند شرکت سهامی را به تضامنی تبدیل کنند. علاوه بر این، تغییر تابعیت شرکت نیز به موافقت تمام شرکا نیاز دارد. ضمن این که اگر مجمع بخواهد حقوق نوع مخصوصی از سهام شرکت -مثل سهام ممتاز یا وثیقه- را تغییر دهد، تصمیم زمانی قطعی میشود که دارندگان این نوع سهام جلسه‌ی خاصی تشکیل دهند و این تصمیم را تصویب کنند. در این جلسه باید حدأقل نصف دارندگان آن نوع خاص از سهام -که قرار است حقوق مربوط به آن تغییر کند- در جلسه حاضر باشند. اگر حد نصاب حاصل نشود، سهام‌داران مجدداً دعوت می‌شوند و در این نوبت حضور دارندگان دو سوم آن سهام کافی است. در هر دو جلسه، زمانی تصمیم تصویب میشود که اکثریت دو سوم به آن رأی دهند.
۴- تغییر در سرمایه شرکت و اجازه‌ی افزایش سرمایه به هیأت مدیره
هر گونه تغییر در سرمایه شرکت منحصراً در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است، خواه تصمیم برای کاهش سرمایه باشد یا افزایش آن. ضمن این که مجمع عمومی فوق‌العاده می‌تواند به هیأت مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی (حدأکثر ۵ سال) سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ معینی به طرق قانونی افزایش دهد. لذا صدور چنین اجازه‌ای نیز در صلاحیت این مجمع است.
۵- سلب حق تقدم سهام‌داران قدیمی برای پذیره‌نویسی سهام جدید برای افزایش سرمایه
یکی از راه‌های افزایش سرمایه این است که سهام جدید عرضه شود. در این حالت سهام‌داران قدیمی شرکت برای خرید سهام جدید حق تقدم دارند. یعنی تا وقتی آن‌ها خواستار خرید سهام جدید باشند، اشخاص دیگر نمی‌توانند پذیره‌نویسی کنند. ضمن این که آن‌ها می‌توانند حق خودشان را به دیگران منتقل کنند، مثلاً خودشان سهام جدید را نخرند اما حق خودشان را به شخص دیگری انتقال دهند تا آن‌ها سهام جدید را بخرند. با این وجود مجمع عمومی فوق‌العاده می‌تواند بعد از قرائت گزارش هیأت مدیره و گزارش بازرس یا بازرسان شرکت، حق سهام‌داران قدیمی را به صورت جزئی یا کامل سلب کند. مثلاً بگوید سهام‌داران به کلّی حق تقدی ندارند یا هر سهام‌دار فقط در پذیره‌نویسی ۲۰۰ سهام تقدم دارد. اما اگر این تصمیم قبل از قرائت گزارش تصویب شود، بی‌اعتبار است.
۶- تصمیم برای انحلال شرکت و اعلام انحلال شرکت
تصمیم برای انحلال شرکت منحصراً در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است. البته اگر مطابق اساس‌نامه، شرکت برای بازه‌ی زمانی معینی تشکیل شده باشد، انحلال آن نیازی به تصویب مجمع ندارد. همچنین وقتی که شرکت، موضوعی را که برای آن تشکیل شده است انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد (موضوع شرکت چیست؟)، یا در حالتی که شرکت برای مدت معین تشکیل شده و مدت به اتمام رسیده و قبلاً تمدید نشده باشد، مجمع عمومی باید انحلال شرکت را اعلام کند. در غیر این صورت هر ذی‌نفعی می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه بخواهد.
۷- تعیین مدیران تصفیه و اقامتگاه ایشان
اصولاً وقتی شرکت منحل میشود، امر تصفیه با مدیران شرکت است. اما مجمع عمومی فوق‌العاده می‌تواند زمانی که رأی به انحلال داده، خودش مدیر تصفیه را تعیین کند. همچنین می‌تواند اقامتگاه مدیر یا مدیران را تعیین کند تا ابلاغیه‌ها به آن ارسال شوند، در غیر این صورت نشانی مدیران تصفیه همان نشانی مرکز اصلی شرکت است.
۸- تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام
تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام مستلزم تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده است. شرایط دیگر این است که: سرمایه باید حدأقل به میزانی باشد که برای شرکت‌های سهامی عام تعیین شده یا اگر نیست به این میزان برسد. همچنین دو سال کامل از تأسیس و ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد و اساس‌نامه آن مطابق مقررات قانونی در مورد شرکت‌های سهامی عام تنظیم یا اصلاح شده باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.