شما در حال خواندن درس عرضه چیست و منحنی عرضه چگونه رسم می‌شود؟ از مجموعه‌ی عرضه و تقاضا هستید.
نحوه‌ی تعامل و رفتارهای فروشندگان و خریداران در «بازار»، میزان «عرضه» و «تقاضا» را تعیین می‌کند و بدین جهت در علم اقتصاد، ارتباط نزدیکی میان مفاهیم بازار و تقاضا و عرضه وجود دارد. در این درس، تمرکزمان روی مفهوم عرضه است و رویه‌ای که دنبال می‌کنیم، کاملاً مشابه رویه‌ای است که برای آموزش مفهوم تقاضا استفاده کردیم. بدین ترتیب بعد از تشریح مفهوم عرضه، به عناوینی از قبیل «فاکتورهای مؤثر بر عرضه»، «قانون عرضه» و «منحنی عرضه» خواهیم پرداخت.
منظور از عرضه (Supply) چیست؟
منظور از عرضه (Supply)، مجموع مقادیر یک کالا یا خدمت مشخص است که در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. لذا مقدار عرضه برابر با مقداری از یک کالا یا خدمت مشخص است که فروشندگان «می‌خواهند» و «می‌توانند» بفروشند.
مطابق این تعریف، شاید در انبار یک شرکت خودروسازی، هزاران واحد از یک خودروی خاص پارک شده باشد. اما اگر این کمپانی فقط صد عدد از آن را به فروش برساند، میزان عرضه‌ی آن خودرو فقط صد واحد در ماه است. همچنین شاید یک کشاورز سالیانه ۲ تن برنج کشت کند، اما ۱٫۲ تُن از آن را برای مصرف شخصی نگه دارد و باقی آن را بفروشد. در این حالت میزان عرضه‌ی برنج توسط کشاورز برابر ۸۰۰ کیلوگرم در سال است. اگر شرکتی ادعا کند که قصد فروش ۲۰۰۰ واحد از محصولی را دارد، اما نهایتاً بتواند ۸۰۰ واحد از آن را تولید کند و بفروشد، مقدار عرضه همان ۸۰۰ واحد است.
منظور از عرضه فردی و عرضه‌ی بازار چیست؟
وقتی از میزان عرضه صحبت می‌کنیم، ممکن است یک «عرضه‌کننده مشخص» یا «مجموع عرضه‌کنندگان در یک بازار مشخص» را در نظر بگیریم. منظور از عرضه فردی (Individual Supply) میزان کالا یا خدمتی است که یک «عرضه‌کننده مشخص» عرضه می‌کند. به عنوان مثال اگر بگوییم شرکت الف ماهیانه صد تُن از ماده‌ی ABC را با قیمت کیلویی هزار تومان عرضه می‌کند، یک عرضه‌کننده مشخص را در نظر داشته و در مورد عرضه‌ی فردی سخن گفته‌ایم. منظور از عرضه بازار (Market Supply) میزان کالا یا خدمتی است که از سوی تمام عرضه‌کنندگان در یک بازار مشخص عرضه می‌شود. مثلاً اگر بگوییم روزانه ۴ تن سیب در میدان میوه و تره‌بار الف عرضه می‌شود، فارغ از این که عرضه‌کنندگان چه کسانی هستند، کلیّت یک بازار را در نظر گرفته‌ایم.
عوامل مؤثر بر عرضه
عوامل متفاوتی روی میزان عرضه مؤثر هستند که در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم. لازم به ذکر است برای توضیح هر کدام از این عوامل، فرض کرده‌ایم که سایر عوامل تأثیری در مقدار عرضه ندارند.
قیمت
با افزایش قیمت یک محصول یا خدمت، عرضه‌کنندگان تمایل بیشتری برای فروش آن خواهند داشت و عرضه افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، اگر قیمت ساندویچ افزایش یابد، بسیاری از رستوران‌ها ترجیح می‌دهند که به جای غذاهایی مثل سوخاری یا پیتزا -که قیمت‌شان افزایش نیافته است- ساندویچ بفروشند و به تدریج میزان عرضه‌ی آن افزایش می‌یابد. در نقطه‌ی مقابل، ارزان‌تر شدن یک محصول یا خدمت می‌تواند باعث کاهش عرضه‌ی آن شود، به عنوان مثال تولیدکننده‌ای که می‌بیند محصولاتش روز به روز ارزان‌تر و سود حاصل از آن‌ها کم‌تر می‌شود، تصمیم می‌گیرد که محصول دیگری را جایگزین کند و بدین ترتیب شاهد کاهش عرضه‌ی آن خواهیم بود.
هزینه‌های تولید کالا یا ارائه‌ی خدمت
هزینه‌های تولید شامل مواردی مثل بهای مواد اولیه، مالیات بر ارزش افزوده، هزینه‌های حمل‌ونقل، تعرفه‌های واردات و دستمزد کارگران است. به صورت کلّی اگر مجموع این هزینه‌ها کاهش یابد، میزان عرضه افزایش می‌یابد. در این حالت، اگر قیمت کالا ثابت مانده باشد، کاهش هزینه‌های تولید به منزله‌ی افزایش سود تولیدکننده است. بنابراین همانطور که افزایش قیمت کالا می‌تواند عرضه‌کنندگان را به عرضه‌ی بیشتر سوق دهد، کاهش هزینه‌ی تولید و به تبع آن افزایش سود حاصل از تولید نیز می‌تواند باعث افزایش مقدار عرضه شود.
مقدار عرضه‌ی محصولات مکمل
کالاهای مکمّل (Complementary Goods) معمولاً در کنار هم استفاده می‌شوند، به عنوان مثال یک مدل خاص از تلفن همراه و قاب و شارژر آن، کالاهای مکمل هستند. افزایش (یا کاهش) عرضه‌ی یک کالا می‌تواند باعث افزایش (یا کاهش) عرضه‌ی کالاهای مکمل آن شود. به عنوان مثال اگر میزان عرضه‌ی یک مدل لپ‌تاپ افزایش یابد، احتمالاً میزان عرضه‌ی کیف و باتری آن لپ‌تاپ نیز افزایش خواهد یافت.
تکنولوژی
ارتقای سطح تکنولوژی می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تولید یا افزایش ظرفیت تولید شود که معمولاً نتیجه‌ی هر دوی آن‌ها افزایش عرضه است. مثلاً وقتی کارخانه‌ی الف از خط تولید جدیدی استفاده می‌کند که نرخ تولید آن دو برابر ماشین‌آلات قبلی است، محصولات بیشتری تولید و عرضه می‌کند.
انتظارات در مورد قیمت آینده
اگر عرضه‌کنندگان تصور کنند که قیمت کالایی که عرضه می‌کنند رو به افزایش است، تمایل کمتری به عرضه‌ی آن خواهند داشت. به عنوان مثال اگر عرضه‌کننده‌ی گندم بداند که قیمت محصولاتش طی روزهای آتی گران‌تر می‌شود، ترجیح می‌دهد از عرضه‌ی فعلی خود کاسته و محصولات را کمی دیرتر با قیمت بالاتر بفروشد. همچنین اگر عرضه‌کنندگان تصور کنند که قیمت کالایی که عرضه می‌کنند رو به کاهش است، تلاش می‌کنند میزان عرضه را افزایش دهند و محصولات خود را با قیمت گران‌تر بفروشند.
تعداد تأمین‌کنندگان
اگر تعداد تأمین‌کنندگان در یک بازار افزایش یابد و اشخاص بیشتری به تولید یک محصول یا ارائه‌ی یک خدمت اشتغال یابند، میزان عرضه‌ی آن افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، اگر افراد زیادی از یک غذای جدید استقبال کنند، رستوران‌های بیشتری آن را سرو می‌کنند و به تدریج مقدار عرضه افزایش می‌یابد.
سودآوری آلترناتیوها
اگر عرضه‌کننده بتواند با امکاناتی که دارد، محصولات دیگری را به جای محصول فعلی خود تولید کند؛ افزایش سود حاصل از تولید آن محصولات می‌تواند موجب افزایش عرضه‌ی آن‌ها و کاهش عرضه‌ی محصول اصلی شود. به عنوان مثال اگر سود حاصل از فروش سیب‌زمینی به طور قابل توجهی از سود حاصل از هویج افزایش یابد، کشاورزان سیب‌زمینی بیشتر و هویج کمتری عرضه می‌کنند.
سیاست‌های دولت
سیاست‌های دولت می‌تواند به طرق مختلف روی مقدار عرضه‌ی کالاها و خدمات مؤثر باشد. به عنوان مثال، افزایش تعرفه‌ی واردات برای تأمین مواد اولیه‌ی یک خودرو باعث افزایش هزینه‌های تولید و کاهش عرضه‌ی آن می‌شود. اگر دولت تصمیم بگیرد که استفاده از محصولی را به دلیل اثرات زیست‌محیطی ممنوع کند یا دارندگان آن را از یارانه محروم کند، میزان عرضه‌ی آن کاهش می‌یابد. همچنین تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار می‌تواند باعث افزایش تأمین‌کنندگان و عرضه‌ی بسیاری از کالاها و خدمات شود.
قانون عرضه
قانون عرضه (The Law of Supply) بیان می‌کند که: «با فرض ثابت بودن سایر پارامترها، افزایش قیمت کالا یا خدمت موجب افزایش مقدار عرضه آن می‌شود». این قانون صرفاً در ارتباط میان پارامترهای «عرضه» و «قیمت» است و سایر عوامل -که بالاتر به تعدادی از آن‌ها اشاره کردیم- را لحاظ نمی‌کند.
منحنی عرضه
منحنی عرضه هم برای نمایش عرضه‌ی فردی و هم برای نمایش عرضه‌ی بازار -که تفاوت‌شان را در بخش ابتدایی درس توضیح دادیم- قابل استفاده است. در هر دو حالت، فرض بر این است که فقط پارامتر «قیمت» روی «میزان عرضه» تأثیر می‌گذارد و ارتباط میان «میزان عرضه‌ی کالا یا خدمت مشخص» یا «قیمت آن کالا یا خدمت مشخص» در یک بازه‌ی زمانی مشخص نشان داده می‌شود.
در منحنی عرضه عموماً محور افقی را به «میزان عرضه» و محور عمودی را به «قیمت» اختصاص می‌دهیم، یعنی قیمت‌های مختلف را روی محور عمودی درج می‌کنیم و نشان می‌دهیم در ازای هر کدام، چه مقدار از محصول عرضه می‌شود. مطابق قانون عرضه انتظار داریم که با افزایش قیمت، میزان عرضه نیز افزایش می‌یابد؛ لذا این منحنی همواره صعودی است. در منحنی زیر، مقدار عرضه‌ی ماده‌ای به نام ABC توسط «شرکت ج» و «شرکت د» به ازای قیمت‌های مختلف و برای یک بازه یک ماهه را نشان داده‌ایم.
اگر فرض کنیم شرکت‌های ج و د تنها عرضه‌کنندگان ماده‌ی ABC در بازار ایران هستند، مجموع عرضه‌‌شان به ازای هر قیمت، میزان عرضه‌ی ماده‌ی ABC در بازار را نشان می‌دهد. در منحنی زیر، مقدار کلّ عرضه‌ی ABC در بازار را به ازای قیمت‌های مختلف نشان داده‌ایم.
انتقال منحنی عرضه
همانطور که گفتیم منحنی عرضه با این فرض ترسیم می‌شود که مقدار عرضه فقط از قیمت کالا یا خدمت تأثیر می‌گیرد. لذا اگر بخواهیم تأثیر عوامل دیگر را نیز لحاظ کنیم، باعث انتقال منحنی به سمت چپ یا راست می‌شود. به عنوان مثال، ارتقای تکنولوژی عاملی است که می‌تواند باعث افزایش عرضه شود و منحنی را به سمت راست منتقل کند. اما گران شدن مواد اولیه یا اعمال محدودیت‌های قانونی برای تولیدکنندگان یک محصول می‌تواند موجب کاهش عرضه‌ی آن شود و منحنی را به چپ منتقل کند.
بسیار عالی