شما در حال خواندن درس سیستمهای بازبینی دوره‌ای و پیوسته برای کنترل موجودی از مجموعه مدیریت موجودی هستید.
مدیریت موجودی مثل مدیریتِ هر چیز دیگر، مستلزم نظارت است. برای درک این موضوع کافی است به زندگی روزمره خود توجه کنیم: ما برای مدیریت اقلامی مثل برنج، نان و دارو روی مقدار آن‌ها نظارت داریم و اگر متوجه شویم در حال تمام شدن هستند، برای خرید مجدد اقدام می‌کنیم. اما سوالی که می‌تواند به مدیریت بهتر موجودیها کمک کند، این است که: هر چند وقت یک بار روی موجودی اقلام نظارت داشته باشیم؟
نظارت روی موجودیها می‌تواند پیوسته (Continuous) یا دوره‌ای (Periodic) باشد. در نظارت پیوسته دائماً کالای مورد نظر را پایش می‌کنیم تا اگر موجودی آن رو به اتمام بود، فوراً مطلع شویم. اما در نظارت دوره‌ای، موجودی را هر چند وقت یک بار پایش می‌کنیم.
در این میان هر چه یک کالا مهم‌تر و هزینه کمبود آن بیشتر باشد، تمایل بیشتری برای کوتاه کردن فاصله میان اقدامات نظارتی داریم، طوری که حتی شاید به طور مستمر روی آن نظارت کنیم. لذا تصمیم‌گیری در مورد فاصله میان اقدامات نظارتی بستگی به اهمیت اقلام دارد و نمی‌توانیم از یک سیاست مشترک برای همه آن‌ها استفاده کنیم.
سیستم بازبینی دوره‌ای
در سیستمهای بازبینی دوره‌ای (Periodic Review Systems) اقدامات نظارتی به طور غیر پیوسته و با فاصله زمانی انجام می‌شوند. برای مثال کتابخانه‌ها معمولاً هر ماه یا هر چند ماه یک بار موجودی کتاب‌ها را بررسی می‌کنند و بر اساس نیاز، کتاب‌های جدید را سفارش می‌دهند. همچنین در یک کارخانه ممکن است موجودی بعضی اقلام را متناسب با میزان اهمیت آن‌ها به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه بازبینی کنند.
بدیهی است هر چه اهمیت یک کالا بیشتر باشد، مثلاً هزینه‌های کمبود آن دشوارتر یا زمان لازم برای تأمین آن بیشتر باشد، اقدامات نظارتی باید در فواصل کوتاه‌تری انجام شوند. با همین استدلال می‌بینیم که در کارخانجات، اقلام را بر اساس میزان اهمیت طبقه‌بندی کرده و فواصل نظارت روی هر کالا را متناسب با اهمیت آن تعیین می‌کنند. این موضوع را بعداً با جزئیات بیشتر در درس طبقه‌بندی ABC ارائه خواهیم کرد.
در عموم موارد نظارت دوره‌ای ارزان‌تر از نظارت مستمر است و به امکانات کم‌تری نیاز دارد. اما اگر در یک کسب‌وکار، سیستمهای نظارت مستمر پیش‌بینی شده باشد، ممکن است بتوانیم بدون افزایش قابل توجه هزینه‌ها، اقلام بیشتری را در دایره نظارت آن بگنجانیم. به عبارتی وقتی امکانات و زیرساخت‌های نظارت پیوسته فراهم است، شاید نظارت مستمر روی یک کالای نسبتاً مهم ارزان‌تر از بازبینی آن به صورت دوره‌ای تمام شود. البته این موضوع در مورد کالاهای فاقد اهمیت مصداق ندارد؛ یعنی در هر حال منطقی نیست تمام اقلام تحت نظارت سیستمهای بازبینی پیوسته قرار بگیرند.
سیستم بازبینی پیوسته
در سیستم بازبینی پیوسته (Continuous Review Systems)، سطح موجودی به صورت مداوم تحت نظارت قرار می‌گیرد تا هر زمان به حداقل تعیین شده (یا به اصطلاح دقیق‌تر نقطه سفارش مجدد یا Reorder Point) رسید، فوراً اقدامات لازم جهت افزایش موجودی انجام شود. البته صرفنظر از این تعریف، بسیاری از منابع «اندازه‌گیری مستمر اقلام» را ویژگی اصلی این سیستم نمی‌دانند، بلکه هر سیستمی که بتواند فوراً رسیدن موجودی به حداقل تعیین شده را شناسایی کند، نوعی سیستم بازبینی پیوسته به حساب می‌آورند.
مثلاً در خودروهای سواری، موجودی سوخت دائماً اندازه‌گیری می‌شود تا اگر مقدار آن به حداقل تعیین شده رسید، هشدارهای لازم داده شود؛ در این سیستم مقدار بنزین دائما اندازه‌گیری می‌شود. اما کارخانه‌ای را تصور کنید که ورود و خروج اقلام را با کمک تکنولوژی RFID ثبت و بر این اساس مقدار موجودی هر کالا را اعلام می‌کند. در این سیستم موجودیها به طور پیوسته شمارش نمی‌شوند، بلکه موجودی اقلام از طریق محاسبات ریاضی به دست می‌آید. با این وجود اکثر منابع چنین سیستمی را نیز نوعی سیستم بازبینی پیوسته می‌دانند.
سیستم بازبینی پیوسته دو مزیت مهم دارد. اول این که احتمال کمبود موجودی در فواصل بین دوره‌های نظارتی کاهش می‌یابد. دوم این که واکنش نسبت به کمبود موجودی سریع‌تر انجام می‌شود. اما در نقطه مقابل معمولاً هزینه پیاده‌سازی این سیستم و ضمناً هزینه استفاده از آن بیشتر است.
با توجه به این که در هر سازمان فقط تعداد کمی از اقلام بسیار مهم هستند، اصولاً منطقی نیست که برای مدیریت تمام اقلام از سیستمهای بازبینی پیوسته استفاده شود. مثلاً یک کارخانه لازم نیست به طور مستمر روی تعداد خودکارهای موجود در سازمان نظارت داشته باشد، چون هزینه نظارت مستمر بیشتر از هزینه‌های ناشی از کمبود احتمالی خودکار است. لذا حتی اگر این سازمان به پیشرفته‌ترین سیستمهای بازبینی مستمر مجهز باشد، کماکان بعید است تمام اقلام را به این شیوه پایش کند.
سیستم دو سطلی یا Two-Bin یکی از ساده‌ترین سیستمهای بازبینی پیوسته است. در این سیستم، کالای مورد نظر در دو سطل مختلف قرار می‌گیرد. منظور از سطل‌های اول و دوم هر فضایی مثل دو انبار مختلف یا دو بخش مختلف از یک انبار است. هر گاه موجودی سطل اول تمام شد، متوجه می‌شویم که موجودی به حدأقل تعیین شده رسیده و نیاز به سفارش مجدد است؛ ضمناً از لحظه ثبت سفارش تا تحویل آن از موجودی‌های سطل دوم استفاده می‌کنیم. مثلاً اگر نقطه سفارش مجدد برابر ۲۰ واحد باشد، بیست واحد از کالای مورد نظر را در در سطل دوم و باقی آن را در سطل اول قرار می‌دهیم. هر وقت موجودی سطل اول تمام شد، متوجه می‌شویم مقدار موجودی به حداقل تعیین شده رسیده است و باید سفارش جدید را ثبت کنیم.
ضمناً گاه تعداد سطل‌ها را به سه عدد افزایش می‌دهند و این سیستم را Three-Bin می‌نامند. در این حالت سطل سوم در واقع همان موجودی احتیاطی است که برای شرایط خاص و غیر قابل پیش‌بینی کاربرد دارد. در این سیستم خالی شدن سطل اول نشان می‌دهد که وقت سفارش مجدد است و باید از سطل دوم کمک بگیریم، اما اگر به هر علت تحویل سفارش جدید با وقفه روبه‌رو شود، می‌توانیم روی سطل سوم نیز حساب کنیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.